Kpou

Pɩlɩɩna Wikipediya
ASC Leiden - W.E.A. van Beek Collection - Dogon daily life 03 - Jauire takes the millet from the granary for the daily meal. In principle, only men can get millet from the granary, Tireli, Mali 1980

Ɛzɩma pamaɣ kpou ? Pɛcɛzɩɣ kpɩnandʋ sakɩyɛ. Cʋʋ kɩsɛmʋʋ payaɣ se kpɩnandʋ. Pɛcɛzɩ-tʋ nɛ pokuu powona pohuti lone naɖɩyɛ taa. Pokuu-tʋ nɛ pʋɖɔɔ lɛ, pañɩŋ-tʋ, pʋ-tɔbʋʋ se pɔhɔɔyɩɣ tɩ-yɔɔ lɩm pazɩ pazɩ kɩyakɩŋ naadozo yaa naanza mbʋ yɔ.

Pʋwayɩ lɛ, pañɩnɩ pɩñɩtʋ. Ñɩtʋ cikpetu natʋyʋ payaɣ mbʋ. Ñɩtʋ ndʋʋ paɖʋʋ kpɩnandʋ taa nɛ ponuuti. Pɩñɩtʋ ndʋ tɩlakɩna nɛ kpou ɛɛyaɣ. Pesidiɣ pɩñɩtʋ ndʋ nɛ kpɩnandʋ lɛ, ponuuti pɩtɩŋa. Ponuutuu nɛ pɩpɩɩ camɩyɛ lɛ, pasɩɩ kpou tɔbʋʋ. Pɩyɛ tayɩ naɖɩyɛ yɔɔ pasɩɣ kpou tɔbʋʋ. Pamaɣ kpou pazɩ pazɩ. Paamaɣ kpou nɛ pakʋ-kʋ evemiye kʋɖʋmɖɩyɛ. Yee kpeɣa pamaɣ kɔyɔ, papɩzɩɣ pama-kɛ nɛ kpɩtaŋ naalɛ. Kpou cikpeluu payaɣ se kpeɣa. Ɛlɛ, yee pɩkɛ kpou sɔsɔʋ kɔyɔ, ɛyʋ kpakɩɣ fenaɣ mpilim nɛ ɛmana-kʋ.

Tam kʋɖʋmbʋ pamaɣ kpou evemiye taa. Ɛlɛ, yee kpɩnandʋ ɛwɛ tɛyɩɣ camɩyɛ kɔyɔ, papɩzɩɣ pama kpou tam naalɛ evemiye taa. Yee ɛyʋ ɛsɔɔlaa se ɛma e-kpou tam nabʋlɛ evemiye taa kɔyɔ, pʋpɔzʋʋ se pañɩŋ kpɩnandʋ ɖoo taa nɛ papazɩ-tʋ nuutuu tɛbɩyɛ. Pʋ-tɔbʋʋ se pʋwɛɛ se pama-kʋ lɔŋ nɛ pʋcɔ ninɖiyaa wɩsɩ talɩ. Pʋbʋ, matʋ pɩzɩɣ tɩwɩlɩ nɛ pʋcɔ wɩsɩ siɣ. Yee mbʋ, wɩsɩ siɣu wayɩ lɛ, papɩzɩ patasɩ tanaŋ tɛɛ matʋ yɔɔ tɩnɩʋ. Pamaɣ kpou nɛ pakʋ-kʋ nɛ pɩtɛ lɛ, paɖaɣnɩ ñɩnɩʋ pɩñɩtʋ nɛ pesidina kpɩnandʋ nɛ ponuuti pɩpɩɩ camɩyɛ nɛ pama kpɛndɛɛɖɛ. Kaaʋ kɩwalʋʋ yɔɔ pamaɣ kpɛndɖɛɛɖɛ. Pamaɣ-ɖɩ nɛ peseɣ-ɖɩ kpɩtaʋ mpilim wayɩ. Kpɛndɛɛɖɛ posuluu kpou yɔɔ nɛ tɛʋ ɛtaatii kpou taa. Pʋwayɩ lɛ, palʋʋ kpandɩ nɛ posuu-kʋ. Pʋbʋ wayɩ lɛ, palʋʋ hokuu nɛ papa kpɛndɛɛɖɛ yɔɔ nɛ tɛʋ ɛtaayele nɛ ɖɩyɔlɩ.

Kpoŋ wɛ ndɩ ndɩ. Kpoŋ cikpeŋ wɛɛ, ɛnʋʋ payaɣ se kpeɣsi. Kpoŋ sɔsɔŋ kɩmaɣnaŋ ñɛwɛɛ nɛ kpoŋnaalɛ ñɩŋ ñɛwɛɛ. Kpoŋnaadozo ñɩŋ wɛɛ ɖɔɖɔ. Halɩ kpoŋnaanza ñɩŋ ñɛwɛɛ ɖɔɖɔ.

Carrington grain storage silos
G-Manistee Ranch Granary -1890

Kpoŋ wɛ wazaɣ pɩdɩɩfɛyɩ. Ɛ-taa kabɩyɛ tʋ ɖʋʋ ɛ-hayɩm taa tɔɔnasɩ ndɩ ndɩ. Kpou taa tɔɔnaɣ wɛ yoŋ pɩkɩlɩ saakɩnaa yaa piitɔɔnaa taa tɔɔnasɩ. Sɩsɩ wɛ kpooluu pɩdɩɩfɛyɩ.

Kabɩyɛ pɩɣa, taasɔɔ kpou yɔɔ kaʋ !