Kpɔnɔ

Pɩlɩɩna Wikipediya
Morning baguettes

Kpɔnɔ kɛnɛ sɔnzɩ tɛ kiɖe tɛ tɔnaɣ ɛzakuliye ñɩnʊʊ nɔmɔʊ taa. Palakɩ-kʊ nɛ wondʊʊ natʊyʊ ndʊ lɛ, mʊlʊm nɛ lɩm. Sakɩyɛ taa lɛ, kɩ-taa wɛʊ ɖɔm. Wɔndʊʊ lɛɛtʊ pɩzʊʊ tɩ-sʊzɩɣ pɩlɩna kpɔnɔ ŋgʊ palakɩ yɔ yaa lakasɩ nzɩ pañɩnʊʊ se palabɩ-kʊ yɔ. Pɔsɔzʊʊ pɩdʊʊ lɛ, kpɔnɔ mʊtʊ kpaɣ pɩlɩna nɛ se kɩpɩɣʊ. Pɔhɔkɩ kpɔnɔ mʊtʊ nɛ pʊcɔ pɩpɩsɩɣ kpɔnɔ. Pɔhɔkɩ-kʊ canaʊ mɩsasɩ yɔ yaa kpɔnɔ mɩsasɩ yɔ yaa wɛtʊ lɛɛtʊ taa ɖɩkpaɣ ɛzɩ mɩza pɛyɛ yɔ. Ɛyʊʊ weyi ɛ-tʊmɩyɛ lɛ se ɛla kpɔnɔ yɔ payaɣ-ɩ se kpɔnɔ laɖʊ. Pɛpɛɖʊʊ kpɔnɔ kpɔnɔ tʊmɩyɛ ɖɩlaɖɛ taa.

Kpɔnɔ (Afrɩka)

Kpɔnɔ mʊlʊm lɩnɛ tɩŋ pee wena a-daa wɛ mʊlʊm yɔ ɖɩkpaɣ kpɔnɔ mʊlʊm tɩŋ pee kɩkɩla, weewe ñɩna papɩzɩ pɔzɔzɩ-yɛ pɩmana nɛ mʊlʊm tɩŋ pee lɛɛna weyi ɛwɛyɩ pɩdaa yɔ ɛzɩ samɩla nɛ kpaakpa nɛ sarazɩn nɛ satɛɛñɩ. Mʊlʊm pee wena awɛ pɩda yɔ wɛ ndɩ a-daa wɛ yaɖɛ tɛ leleŋ pɩkɛ yaɖɛ taa leleŋ kpeekpe weyi ɛwɛ sotuu yɔ nɛ ɛzɩna nɛ pa-ɖɩkɩ nɔsɩ nzɩ sɩ-yeki nɛ kpɔnɔ pɩɣʊ yɔ nɛ kpɔnɔ mʊtʊ kpaɣ nɛ kpɔnɔ kɩ-kpakpaʊ yɔ nɛ pʊɖʊʊ kpɔnɔ hɔɔlʊʊ. Pɩtɛ pɩɣʊ mbʊ payaɣ se sʊlʊm pɩɣʊ yɔ lɩzɩɣ ñɔsɩ nɛ etanɔlɩ ŋgʊ kʊkʊ ñɔzɔʊ tɩzʊʊ alɩwaatʊ taa yɔ. Pɔtɔsɔzɩɣ pɩdʊʊ kɔyɔ yɔ payaɣ kpɔnɔ ŋgʊ se kpɔnɔ ŋgʊ kɩbɩwa ɛlɛ pɩdʊʊ fɛyɩ kɩ-taa yɔ.

Various grains

Kpɔnɔ ŋgʊ sɔnɔ ɖɩtɔkɩ yɔ kɛkɛ ɖooo canaʊ haɖaʊ tɔnasɩ kɩtɔsɩ kpɛlɛkʊʊ tʊmɩyɛ. Pana kpɔnɔ ŋgʊ padaɖʊ kɩ-taa pɩdʊʊ yɔ lonaa nayɛ taa ɖooo pɩnzɩ 30000 pɔcɔ palʊlɩ Yeesʊ Krɩstʊ, pana tɩŋ pee tɛ cɛŋgbɛ mʊlʊm kaŋ yɔ pɩkpɛndɩna saɖaŋ nɛ sɔɔ. Pɩdɛ tɩŋ pee ana akʊ mbʊ lɛ, pakayʊʊ panaŋkɩ nɛ patɩzɩɣ.

Kpaɣnɛ haɖaʊ paazɩɣ alɩwaatʊ pɩnaɣ 8000 pɔcɔ Yeesʊ lɛ, mʊzʊŋ kɩkpaɖɩŋ ageetaa taa lɛ, cɛŋgbɛ mʊlʊm lɩnɛ haɖaʊ tɔnasɩ cɔlɔ kɛnɛ. Ɖooo canaʊ kpanɛ Mediteranee ɛzakuuliye alɩwaatʊ kɔmtʊ (Sumerɩyɛnɩ nɛ Egipiti nɛ Krɛkɩ nɛ Romanɩ) mba alɩwaatʊ lɛ kpɔnɔ tɔm pɩsa pɩmalɩna kpaagba kpam ɛzakuuliye wonduu ɛzɩ tɩŋ pee nem.