Kinaŋ acɛyɛ

Pɩlɩɩna Wikipediya

Kinaŋ acɛɣɛ, Caama kʊnʊŋ taa lɛ, Ödipuskomplex, pɩkɛ tɔm keem natʊyʊ maɣzɩm taa wiluu tʊmɩyɛ ɖeɖe. Sigmund Freud lɩzɩna-tʊ kɛ ɛ-kajalaɣ hɔɔlɩŋ nɩɩyɛ tɛ tʊmɩyɛ labɩtʊ kɔɔ ɖeɖe, pɩkɛ maɣzɩm fɛyɩ tɛ kʊzʊʊ tɔm mbʊ se ɛyʊ nɛ ɛ-caa yaa e-ɖoo pasʊʊ yɔ (kinaŋ acɛɣɛ nɛ pɩlakɩ pʊ-tʊ ɛzɩ ɛɛkʊ ɛ-caa weyi ɛyaɣ-ɩ se ɛpaɖaa yɔ. Roger Perron cɔlɔ lɛ, siduu siduu tɛ kinaŋ kʊzʊʊ yɔ pɩkɛ kpeekpe cɩkpɛndʊʊ tɛɛ laɣsɩ nɛ ɛyaa ɖɩcɔna kɔyɔ pɛkɛ caa yaa ɖoo, kɛlɛ pʊhɔŋ. Kɛlɛ Freud cɔlɔ lɛ, yee abalɩpɩɣa ñʊʊ taa ɛfɛyɩ nɛ ɛsɔɔlɩ se ɛsʊʊna e-ɖoo nɛ ɛsɔɔlʊʊ kʊʊ ɛ-caa kɔyɔ ɛkɛ kiŋaŋ tɛ acɛɣɛ ɛyʊ.

Siduu siduu kʊzʊʊ tɔmpiye nɖɩ ɖɩkɔna ndɔnjɔɔlɩyɛ sakɩyɛ hɔɔlɩŋ ndɩ ndɩ taa kɔzɩ kɔzɩ maɣzɩm kpɛlɛkʊʊ tʊmɩyɛ ɖeɖe ɖɔɖɔ ɛzɩ tʊma pilinzi hɔɔlɩŋ nɩɩyɛ taa. Kɛlɛ tɔmpee naalɛ yɔɔ keekee kɛ pañɩɣ nesi, kajalaɣ lɛ palaba ndɔnjɔɔlɩyɛ pɩlɩna mbʊ peyeba nɛ tɔmʊʊ ŋgʊ kɩwalɩ yɔ ɛjaɖɛ kpeekpe taa nɛ naalɛ nɖɩ lɛ, ɛzɩ peyeba nɛ pekiziɣ-ɖɩ ɖɔɖɔ yɔ.

Roger Perron cɔlɔ lɛ paya mbʊ se siduu siduu kʊzʊʊ yɔ tɔm ndʊ tɩɩwɛ ɖooo lɔŋ. Lɩmaɣzɩyɛ nɖɩ ɖɩɩtɛma wɛʊʊ alɩwaatʊ ndʊ palakaɣ tʊmɩyɛ ñʊʊ taa cɔʊʊ tʊmɩyɛ pɩnaɣ 1895 yɔ peeɖe Freud ñɩnaa nɛ ɛna ñʊʊ taa cɔʊʊ kʊdɔŋ ɖɩlɩyɛ, peeɖe ɛñɩɣ niiye ɛzɩma piseɣtiɣ pɩɣa kʊzʊʊ hɔɔlʊʊ pɩtɩŋna ɛzɩma ka-caa wɛɛ yɔ.

Siduu siduu tɔm ndʊ tɩwɛʊ mbʊ yɔ tɩwɛ pɩɣa cɔlɔ alɩwaatʊ ndʊ kaɖɩna palʊʊ yɔ, mbʊ tɩna maɣzɩm kpɛlɛkʊʊ tʊmɩyɛ ɖoŋ. Mbʊ Freud cɔnɩna nɛ ɛsɛ nɛ ɛna nɛ pɩtɩŋna takʊʊ nɛ wiluu tʊmɩyɛ yɔɔ pɩcɛlɩna ɛyʊ sɔsɔ nɛ ɛtɔŋ se kajalaɣ lɛ pɩɣa kisiɣna kɔ-yɔɔ cɔnɩyaa yɔɔ nɛ ŋcɔna kɔyɔ pɛ-tɛ ɖama nɩnaʊ taa lɛ, kʊzʊʊ tɔm eekiziɣ wɛʊ kɛlɛ piwokina-ɩ nɛ ɛ-ñɩma yɔɔ kiŋ.