Kiɖi kiɖi wonuu (accélération)

Pɩlɩɩna Wikipediya

Lɛɣtʊ piliŋa nakɛyɛ wɛɛ nɛ payaɣ-kɛ se tomnasɩ ɖɔnɛ kpɛlɛkʊʊ (physique) piliŋa. Wonuu nakʊyʊ ɛɖɔŋ yaa kiciidiɣ yaa kiseɣ yɔ, nabʊyʊ pɩzɩɣ piyele nɛ mbʊ piciidiɣ yɔ, piciidi ɖoŋ nɛ pɩkɩlɩ. Yee wonuu ŋgʊ, kiseɣ kiseu kɔyɔ, pʊyʊ mbʊ pɩlakɩ nɛ wonuu ŋgʊ kiseɣ lɔŋ nɛ pɩkɩlɩ. Yee pʊyʊ mbʊ pʊɖɔŋ kʊɖɔm kɔyɔ, nabʊyʊ mbʊ pɩlakɩ nɛ mbʊ pʊɖɔŋ mbʊ yɔ, pʊɖɔ lɔŋ nɛ pɩkɩlɩ.

Mbʊ pɩlakɩ nɛ ɖɔnɛ yaa ciiduu yaa saa lɛɣzɩɣ mbʊ yɔ payaɣ se kpede kpede wonuu yaa kiɖi kiɖi wonuu (accélération). Kiɖi kiɖi wonuu yaa kpede kpede wonuu ŋgʊ, kɩkɛ lɛɣtʊ piliŋa ŋga payaɣ se tomnasɩ ɖɔnɛ kpɛlɛkʊʊ yɔ pɩ-pɩyʊ sɔsɔ.

Payaɣ kiɖi kiɖi wonuu yaa kpede kpede wonuu nɛ fransɩɩ kʊnʊŋ taa se «vecteur accélération». Palakɩ kiɖi kiɖi wonuu nɛ silimaɣ tʊmɩyɛ taa. Silimaɣ tʊmɩyɛ nɖɩ ɖɩ-taa lɛ, kpede kpede wonuu lakɩna nɛ kɛlɛm kɛlɛm waa ɖɛɣ lɔŋlɔŋ.

Ɛyaa yɔɔdʊʊ se mbʊ pɩlakɩ nɛ wonuu nakʊyʊ ɖɔŋ lɔŋ yaa seɣ lɔŋ yaa kiciidiɣ lɔŋlɔŋ yɔ pi-koyinduu lɛ mbʊ pʊbʊ ñalakɩ nɛ wonuu ɖɔŋ hɛɛɛ yaa seɣ hɛɛɛ yaa ciidiɣ hɛɛɛ yɔ.