Kegbeɣlasi lɩmaɣzɩyɛ

Pɩlɩɩna Wikipediya

Kegbeɣlasi lɩmaɣzɩyɛ Kegbeɣlasi lɩmaɣzɩyɛ kɛ tʊʊzʊʊ piliŋa nakayɛ, tʊʊzʊʊ tʊmɩyɛ tʊ Caama ɛyʊ Georg Cantor lɩzana tʊ kpaɣɖʊ 19 tɛmtʊ alɩwaatʊ. Ɖɩcɔna kɔyɔ kegbeɣlaɣ lɩmaɣzɩyɛ tɔm pɩsa kiɖe kpeɣluu nɛ tɩɣyʊʊ lɩmaɣza cɔlɔ, pɔ-yɔɔ yɔ pama pʊtʊnaa mba palakɩna tʊmɩyɛ tʊʊzʊʊ nɔmɔʊ taa kpaɣ ɛzɩ kɩlabɩm, taabalɩyɛ lɩmaɣzɩyɛ, pilim ñʊŋ, kamaɣ wɛʊ ñʊʊ, tʊʊzɩyɛ tɛ, siŋ ñʊŋ nɛ ndɩ ndɩ ñʊŋ ŋgbaɣ mbʊ ŋɖɛɛ. Mbʊ tɩna nɛ pɔtɔŋ se kegbelaɣ lɩmaɣzɩyɛ kɛ keem kɛlɛ Hilbert pɩzɩ yɔɔdʊʊ se tɩkɛ ɛsɔdaa koboyaɣ ŋga Cantor lɩza tʊʊzʊʊ tɩnaa yɔ.

Mbʊ ɛlaba yaa kiɖe nɖɩ ɛsɩ tʊʊzʊʊ tʊmɩyɛ tɩnaa yɔ wayi lɛ, Cantor pɩlɩna kegbelaɣ lɩmaɣzɩyɛ yɔɔ ɛɖanɩɣ labʊ lɩmaɣza kɩfana lɛɛna kɔzɩ kɔzɩ lɩmaɣzɩyɛ nɖɩ ɛtɔŋ se maatɛŋ ñʊŋ wɛɛ yɔ ɛyʊ pɩzɩɣ ɛkɛdɩ nɛ ɛmaɣzɩ pɩlɩna ñʊŋ kɩfaŋ yɔɔ (kʊyʊm kʊyʊm kalʊʊ nɛ naalɛ naalɛ kalʊʊ).

Cantor kɛna kajalaɣ tʊ weyi ɛlɩza kegbelaɣ lɩmaɣzɩyɛ kɛ pɩnzɩ 1880 pazɩtʊ alɩwaatʊ taa. Ɛlakaɣ tʊmɩyɛ kʊyʊm kɛtʊ yɔɔ pɩlɩna kɔlɔmɩŋ naatozo tʊ pilinzi mazʊʊ yɔɔ kɛ pɩnaɣ 1870 lɛ pɩwɩla Cantor se ɛlɩzɩ taa lɩyʊ lɩmaɣzɩyɛ tɔm nɛ ɛma maatɛŋ waa kpaɖʊʊ yɔɔ kpaɖʊʊ yɔɔ, kʊyʊm kʊyʊm kalʊʊ nɛ naalɛ naalɛ waa kalʊʊ. Matʊ ndʊ pekizi-tʊ ɛ-tɛ alɩwaatʊ pɩtɩŋna keziyaa nɔɔ yɔɔ ɖɛyʊ ɛkɛ tɛzɩyʊ payaɣ-ɩ se Leopold Kronecker kɛlɛ sɔnɔ yɔ tʊʊzɩyaa sakɩyɛ tisa tɔm ndʊ tɩ-yɔɔ.

Kpaɣɖʊ ŋgʊ kɩ-taa, Cantor kaahiɣ ɛjandʊ pɩlɩna ñʊʊ taa hola kʊdɔŋ yɔɔ, kɛlɛ ɛ-maɣzɩm pɩlɩna kiliŋili tɔm yɔɔ kaawɛ tɩɖɩna yɛlʊʊ pɩlɩna ɛ-takayasɩ kiyekasi yɔɔ nɛ pasɩm-sɩ, kpaɣ kpaɣɖʊ 19 tɛmtʊ alɩwaatʊ pɩtɩŋna Richard Dedekind nɛ Göttigen nɛ David Hilbert nɛ Ernest Zermelo pɔ-yɔɔ.