Kɔyɛ

Pɩlɩɩna Wikipediya
Kɔɔ ɖɩpɛdɩyɛ

Kɔyɛ kɛ lɩm pɩyʊʊ mbʊ pɩ-taa wɛ wonduu ndɩ ndɩ mbʊ pɩpɩzɩɣ pɩwaa ɛyʊ yaa kpɩnɛ kʊdɔŋ yɔ. Ɖɩcɔna sakɩyɛ taa kɔyɔ kɔyɛ wɛʊ yɔ papɩzɩɣ paha-ɖɩ ɛyʊ kʊdɔŋ tʊ yaa kpɩnɛ ndɩ pʊwɩɣ-ɖɩ nɛ pɩsa nɛ patakɩ nɛ pana kʊdɔŋ ŋgʊ kɩwɩɣ pɩ-tɛ ɛyʊ ɛ-nʊ. Pɩsaŋ nɛ pɔñɔzʋʋ yaa pɛlɛzɩɣ ɛyaa mba pɛ-tɛ ajɔɔla tʊmɩyɛ kpɛlɛkʊʊ ɛlɛ paɖɩna-wɛ kʊdɔmɩŋ kpɛlɛkʊʊ tɛ kɔɔ yaa kpɩzɩmɩŋ kʊdɔŋ kpɛlɛkʊʊ tɛ kɔɔ yaa tomnaɣ kiɖe kpɛlɛkʊʊ tɛ kɔɔ.

Kɔɔ ɖɩpɛdɩyɛ

Kɔɔ cɛŋga kanɛyɔ kadɩŋ payɩ mbʊ yɔ (ñɩnɩtʊ nɛ labɩtʊ nɛ kɔɔ yɔ feŋgʊʊ nɛ tɛyɩtʊ sakɩyɛ taa nɛ kɔɔ tɛ haɖɛ kʊdɔnɩnaa nɛ kɔɔ yɔɔ camɩyɛ cɔnaʊ) pɩtɩŋga payɩ mbʊ yɔ kɔɔ tʊmɩyɛ laɖaa sɔsaa nɛ kɔɔ luɖaa kpɛlɩkɩyaa sɔsaa nesi tɛɛ pʊwɛ yaa cɔŋnɩna pʊyɔɔ. Payaʊ se kɔyɛ kuɖum taa yɔ pɩkɛ pʊdʊ weyi pɩwɩɣ ɛyʊ yaa kpɩnɛ yɔ padakɩɣ nɛ pana kʊdɔŋ ŋgʊ kɩwɩɣ-ɩ lɛ pahaɣ-ɩ kɔyɛ nɛ ɛ-yɔɔ waa cɩɖɩ cɩɖɩ yɔ.

Kɔɔ ɖɩpɛdɩyɛ

Payaʊ kɔyɛ pɩkɛ pʊyʊʊ mbʊ pɩwɛ camɩyɛ cɩɖɩ cɩɖɩ nɛ pɩ-taa wɛ kpɛlɩ kpɛlɛkʊʊ tɛ wonduu yaa wezuu kpɛlɛkʊʊ tɛ wonduu ɛlɛ wonduu ndʊ tɩtɛkɛ tɔɔnaɣ tɩtɩtɩŋga ɛlɛ ɖɩcɔna kɔyɔ pʊwɛ ɛzɩ tɔɔnaɣ yɔ yaa fɛbɩbʊ tɛ ñɩnʊʊ siŋ tɛ kɔɔ camɩyɛ ñɩna yaa kʊdɔndɩtʊ alɩwaatʊ taa tɔɔnaɣ. Wonduu ndʊ palakɩ-tʊ nɛ tʊmɩyɛ se pɔɖɔnɩna kʊdɔmɩŋ ageetaa taa yɔ nɛ kelaa kuluba mbʊ yɔ tɛkɛ kɔɔ.

Kpaɣ nɛ ɛzɩ kpaɣɖʊ nɛɛlɛ mbʊ yɔ kɔɔ kaamana ɛzɩ hiu nɛ naalɛ mbʊ yɔ wena palakaɣ-yɛ tʊmɩyɛ alaafiya hɔɔlʊʊ taa nɛ tɩŋ lilaa kaakɩlɩ naa ɖɔɔ pɩtɛ alɩwaatʊ taa a-tɛ kɔɔ kaatalɩ ɛzɩ mɩnʊʊ mbʊ yɔ. Kpanɛ kpaɣɖʊ nɛɛlɛ nɛ kʊyʊmʊʊ alɩwaatʊ tʊnɛyɔ tɩ-taa, ɖɩlakɩ tʊmɩyɛ nɛ anasaayɩ kɔɔ nɛ kɔɔ lilaa ñɩnaa tatasɩ ɖɔʊ. Kpaɣɖʊ nɛɛlɛ alɩwaatʊ sɩma anasaayɩ kɔɔ sakɩyɛ pɩlɩna anasaayɩ kɔɔ tʊma ɖɩlaɖɛ ndɩ ndɩ yɔ. Alɩwaatʊ leɖa kɔyɔ kɔɔ wenaa a-taa wɛ yaɖɛ tɛ kʊlʊmʊm yɔ pakɩlɩɣ labɩnaʊ tʊmɩyɛ alaafiya nɔmɔʊ taa.

Nɔnɔ alɩwaatʊ tʊnɛ tɩ-taa pɩlɩna ɛyʊ yaa kpɩnɛ alaafɩya hɔɔlʊʊ taa palɩzɩɣ kɔɔ kɩfaɖɛ naɖɩyɛ nɛ ɖɩwɛ camɩyɛ nɛ pɛpɛdɩɣ-ɖɩ pɩtɩŋna krɛkɩ kɔɔ ñɩnɩyʊ sɔsɔ kɔɔ wɛtʊ yɔ (kɔɔ ndɩ pɛpɛdaɣ-ɖɩ kɔɔ ɖɩpɛdɩyɛ taa). Ɖɩ-tɛ pɛdʊʊ alɩwaatʊ talɩ ɛzɩ pɩnzɩ hiu nɛ hiu nɛ kɩgbanzɩ mbʊ yɔ nɛ liidiye Euro waa miiliyɔɔ waa mɩnʊʊ mbʊ yɔ tɛma ɖɛʊ pʊnɔmɔʊ taa.