Charles Quint

Pɩlɩɩna Wikipediya
Charles Quint

Informa
Ɛ-ɛjaɖɛ Peyibaa
Ɛ-tʋmɩyɛ Wiyaʋ sɔsɔ
Ɛ-ɖɩlʋlɩyɛ Ghent, Flanders, Habsburg, Peyibaa
E-efemiye kɩlʋlɩyɛ Lɛlaɣ fenaɣ kɩyakʋ 24 n̄ɩŋgʋ wiye, pɩnaɣ 1500
Ɛ-ɖɩsɩbɩyɛ Yuste, Ɛsipaañɩ
E-efemiye kɩsɩbɩyɛ Salaŋ fenaɣ kɩyakʋ 21 n̄ɩŋgʋ wiye, pɩnaɣ 1558

Charles Habsbourg ɛsɛ hɩɖɛ se Charles Quint, palʊla-ɩ lɛlaɣ fenaɣ kɩyakʊ 24 pɩnaɣ 1500 Gand tɛtʊ taa Pɛlɩzɩkɩ ɛjaɖɛ taa. Ɛsɩ salaŋ fenaɣ kɩyakʊ 21 pɩnaɣ 1558 Yuste (Ɛsɩpaañɩ ɛjaɖɛ taa) kɛ mʊwanɩ waa, ɛkɛ wiyaʊ pɩɣa Habsbourg ɖɩɣa taa. Ɛ-caa payaɣ se Philippe le Beau, e-ɖoo kɔyɔ Jeanne la Folle.

Ɛyʊ ɛnʊ ɛkɛ kewiyaɣ kɩɖɛzasɩ naanza tʊ. Charles Téméraire tʊ sɛyɩ kɛlɛ, Otirisi Maximilien pɩɣa cikpeɣlaɣ, Isabelle katoliki tʊ, Castille tɛ abiɖe nɛ Ferdinand Aragon wiyaʊ nɛ Naples wiyaʊ ɛkɩlɩ wiyaʊ pɩɣa yuŋ Bourgogne tɛtʊ taa Charles 2 tʊ hɩɖɛ taa, ɛlɛ kɛnɛ Ɛsɩpaañɩ wiyaʊ pɩtɩŋna Charles kajalaɣ tʊ yɔɔ. Quint tɔbʊʊ se kɩgbaanzɩ tʊ.

Pɩtɩŋna ɛ-tɛ lʊbɩyɛ kaɖɛ nɖɛ nɛ ɖoŋ nɛ ɛ-tɛ tɔlʊʊ Fransɩɩ ɛsɩnda nɛ Luther ɛyaa ɛsɩnda yɔɔ lɛ, elesi wobu yɔɔ wobu yɔɔ kɛ e-kewiyutu ɖoŋ. Pɩtɩŋna nɩnaʊ lɩmaɣza naayɛ yɔɔ ɛ-nɛ ɛ-ɖalʊ Ferdinand lɛ, eyebina-ɩ Otrisi ñɩm nɔnɔsɩ tɩŋga. Aloma fenaɣ kɩyakʊ 25 pɩnaɣ 1555, kɛ Prukisɛɛlɩ tɛtʊ taa ekiziɣ ɛ-paɣtʊ Peyibaa ɛjaɖɛ yɔɔ, kɩkpɛndɩ nɛ pasɩm-kʊ kewiyaɣ paɣtʊ takayasɩ taa se kɩtatasɩ kɩwɛ Ampiiri Kiɖeɖeu taa pɩtɩŋna ɛ-pɩyalʊ Philippe yɔɔ. Eyebina-ɩ e-ɖoŋ tɩŋga Ɛsɩpañɩ ɛjaɖɛ yɔɔ pɩnaɣ 1556 alɩwaatʊ taa nɛ pɩatsɩ pazɩ lɛ, ɛñɔtɩna ɛ-sɩm kpam lɛ, ɛlɩzɩ e-nesi Bourgogne tɛtʊ yɔɔ.

Palʊlɩ-ɩ alɩwaatʊ taa lɛ, nabʊyʊ taawɩlɩɣ se wiyaʊ pɩɣa ŋga kɩlɩɣ ɖoŋ kpaɣɖʊ 16 taa. Ɛ-caa Philippe kaakɛ evebupɩɣa yem nɛ ɛnʊ tɔkaɣna ɛ-caa ñɩm pʊtɔbʊʊ se peyebina-ɩ, ɛ-caa ɛnʊ yɔ Maximilien. E-ɖoo Jeanne la Folle wiyaʊ pɩɣa yem Ɛsɩpaañɩ ɛjaɖɛ taa, ɛwɛna kou nɔyʊ Miguel Paz tʊ.

Pɩlaba pɩnzɩ cabɩ pɩtɩŋga pɩlakɩ camɩyɛ yem. Katoliki Isabelle sɩ pɩnaɣ 1504, eyebina Jeanne abitu kɛ Castille tɛtʊ taa. Pɩnzɩ naalɛ wayi lɛ, Philippe ɖɛɛ ewolo Ɛsɩpañɔlɩ nɛ ɛ-halʊ yebina-ɩ ɛ-ñɩm, ɛnʊ ɖɔɖɔ sɩ. Charles pɩsɩ Bourgogne ñɩm tʊ, pʊtɔbʊʊ se wiyaʊ sɔsɔ Peeyiba nɛ Franche Comté. Ɛsɩma piŋ nɛ ɛtɩlɩ midinaʊ nɛ ɛjɔzɔ Ferdinand 2 Aragon wiyaʊ se ɛlɛɣzɩ ɛ-sɩm wayi. Ɛlɛ ñɔtɩna ɛ-sɩm ɛlɛɣʊ kewiyaɣ ɖoŋ ɛ-pɛlɛ cɔlɔ se ɛpɩzɩɣ ɛɖɔkɩ kpelaɣ nɛ ɛcɛlɛ Bourgogne evebu ɛnɛyɔ.