Augustin Hippon tʋ

Pɩlɩɩna Wikipediya
Augustin d'Hippone

Informa
Ɛ-ɛjaɖɛ
Ɛ-tʋmɩyɛ
Ɛ-ɖɩlʋlɩyɛ
E-efemiye kɩlʋlɩyɛ
Ɛ-ɖɩsɩbɩyɛ
E-efemiye kɩsɩbɩyɛ

Augustin d'Hippone kɛ ɛyʋ kiɖeɖeu. Palʋla-ɩ salaŋ fenaɣ kɩyakʋ hiu nɛ naadozo (13) n̄ɩŋgʋ wiye, pɩnaɣ 354 n̄ɩŋga taa. Palʋla-ɩ tɛtʋ ndʋ payaɣ sɔnɔ se Souk Ahras yɔ tɩ-taa Alizerii ɛjaɖɛ taa.

Ɛsɩba kɩyɛɛna fenaɣ kɩyakʋ nɛɛlɛ nɛ lutozo (28) n̄ɩŋgʋ wiye, pɩnaɣ 430 n̄ɩŋga taa. Hippone tɛtʋ taa ɛsɩba. Tɛtʋ ndʋʋ payaɣ sɔnɔ se Annaba tɛtʋ. Tɩwɛ Alɩzerii ɛjaɖɛ taa

Augustin kiɖeɖeu kɛ ɛyʋ tɩlɩtʋ yɔɔ maɣzɩm laɖʋ sɔsɔ. Mbʋʋ payaɣ se Filozɔɔfʋ. Ɛkɛ ɖɔɖɔ Katolika Ɛsɔ Cejewiye yɔɔ maɣzɩm laɖɔ sɔsɔ. Augustin kiɖeɖeu nɛ ɖajaanaa panɛ : Ambroise de Milan nɛ Jérôme de Stridon nɛ pɩtasɩna Grégoire Sɔsɔ palabɩna lɩmaɣza patʋlɩ Ɛsɔ Cejewa ndɩ ndɩ anasaayɩnaa tɛ ajɛya taa. Ɖajaanaa naanza panɛ, patɩŋa paakɛ fadanaa. Palaba Ɛsɔ tʋmɩyɛ siŋŋ pe-wezuu caɣʋ taa. Pʋ-tɔbʋʋ se paakpaɣ pa-tɩ mpilim nɛ pɛcɛlɩ Ɛsɔ tʋmɩyɛ.

Sukuli ŋgʊ ɛlaba Kartaazɩ yɔ, pɩɩkɛna Roma mba sukuli, paa nɛ ɛ-tɔm taa ɛlɩʊ Iipɔnɩ tɔm kɔyɔ. Ɛwɩlaɣ latɛŋ kʊnʊŋ nɛ kɩ-esa kuliye ɛlɛ ɛtanɩɩ siŋŋŋ kɛ Krɛkɩ tɔm, mbʊ yebina nɛ tuuɖe taa ɛsɔ tɔm wɛɛ ndɩ pazɩ nɛ ndʊ pama-tʊ wɩsɩ ɖɩlɩyɛt aa hɔɔlɩɣ yɔ.

Eɖoo kaakɛ halʊ weyi ɛɛsɔɔla ɛsɔ-tɔm siŋŋŋ yɔ nɛ Augustin kiɖeɖeu ɛnɛ ɛlɛ ñaasɔɔlɩ filozofi kɛnɛ. Ndʊ ɛɛsɔɔla ɛ-tɛɛ filozofii taa yɔ, ndʊ lɛ se ɛjaɖɛ yɔɔ cɩnɛ natʊyʊ fɛyɩ nɛ pɩtasɩnɛ kɩbam yaa kɩtɛkɩdim, camɩyɛ yaa kɩwɛɛkɩtʊ. Mbʊ ɛyʊ sɔɔlaa yɔ, mbʊ ɛlɩzɩʊ nɛ ɛla. Ɛwɛɛ pʊyɔɔ mbʊ nɛ pʊkɔma pɩtalɩ pɩnaɣ 386 taa ɛkatɩ Ambroise de Milan lɛ,elɛ yɔɔdɩna-ɩ camɩyɛ nɛ kpaagbaa mbʊ lɛ ɛpɩsɩ ɛ-laŋgɩyɛ nɛ ɛmʊ krɩstʊ tɔm. Ɛma takayasɩ ndɩ ndɩ sakɩyɛ nɛ sɩ-taa kɔyɔ: Tɩ-yɔɔ kuluu (Lɛs Confessions), Esɔ ɖɩcaɣyɛ (La Cité de Dieu) nɛ Nɛ Trinita (De la Trinité).

Ukulinaa mba ɛlaba yaa ɛ-tʊma sɔsɔna kɔyɔ: Platɔŋ lɩmaɣzɩyɛ kɩfaɖɛ krɩstʊ yɔ nɛ Augustin lɩmaɣzɩyɛ. Yee pakalɩɣ ɛ-tɔm yaa lɩmaɣza sɔsɔna wena ɛmaɣzaa kɔhyɔ, panaɣ se ɛyɔɔda filozofii tɔm, mɛŋfɛyɩ ɖukunau kpɛlɛkɩtʊ (métaphysique), camɩyɛ yɔɔdaɣ, Ɛsɔ tɔm kpɛlɛkʊʊ (Théologie), ñʊʊtaa tɔm klpɛlɛkʊ (éthique), politiki tɔm, Ɛsɔ takayaɣ taa tɔm tɔbɩŋ lɩzɩʊ (exégèse biblique).

Augustin kiɖeɖeu ɛnɛ ɛ-lɩmaɣza sɔsɔna wena ɛyʊ pɩzɩɣ ɛɖɔkɩ camɩyɛ yɔ alɛ yɔ se, ɛyɔɔda pɩlɩna ɛzɩma ɛyʊ pɩzɩʊ nɛ ɛwɛɛ yɔ, mbʊy pʊyɔɔ yɔ, ɛcɔnaa se ɛyʊ wɛu yɔ, alɩwaatʊ ɖɛʊ lɛ, ɛɛptzɩʊ ɛtasɩ pɩtɩŋga ɖɔkʊʊ yaa ɛla. Ɛyɔɔda ɖooo kiɖedɛɛ kɩwɛɛkɩm mba Adam nɛ ɛ-tɛ asɛyʊ Eva palaba yɔ pʊ-tɔm nɛ ɛmaɣzɩna Ɛsɔ yɔɔ tisim. Pɩtasɩɩna mbʊ ɖeke, ɛyɔɔda ɖɔɖɔ ɛyʊ ñʊʊ taa ɛhʊyɛ nɛ mʊndʊsʊʊ kpasʊʊ nɛ tɩlɩtʊ pɔ-tɔm. Tɔm tʊnɛ tɩ-wayɩ lɛ Augustin kiɖeɖeu yɔɔda ɖoɖɔ Trinita lɩmaɣzɩyɛ nɛ Ɛsɔ ɖɩcaɣyɛ pɔ-tɔm.