Abalʊ

Pɩlɩɩna Wikipediya

Ɛyʊ kɛna kpɩnɛ nɖɩ nɖɩ ɖɩ-ñʊʊ taa lɔŋ yɔ, ɖɩyɔɔdʊ, ɖɩwɛna naŋgbanzɩ nɛ nesi nɛ ɖɩlakɩ tʊma ndɩ ndɩ yɔ. Abalʊ kɛna ɛyʊ weyi ɛwɛna abalitu yaa hɩnɛ kɛ ɛ-tɛɛ yɔ. Hɩɖɛ ɖɩnɛ paayaɣ-ɖɩ paa ɛyʊ weyi ɛwɛna hɩnɛ yɔ. Palʊlʊ pɩɣa ñɩɩɩ lɛ, payaɣ-ɩ se pɩɣa yaa pɩɣa peleɣa nɛ alɩwaatʊ ndʊ ɛɖɩɣna pɩʊ yɔ, ɛkɛ evebu. Evebutu tɛŋ lɛ, ɛsʊʊ abalaa taa kɛlɛ. Ɛlɛ payaʊ se abalʊ yɔ nabʊyʊ taa lɛ, payaɣ paacɔŋna se pɩɣa yaa sɔsɔ. Yɔɔdasɩ taa yem lɛ, abalʊ kɛna ɛyʊ weyi ɛwɛna hɩnɛ kɛ ɛ-tɛɛ yɔ nɛ ɛkɛ ɛyʊ sɔsɔ yɔ. Ɛyʊ weyi ɛkɛ abalʊ nɛ ɛtaatɩɩ tɛmda lɛɛzɩtʊ yɔ ɛkɛ evebʊ. Piyele ɛyʊ weyi ɛwɛna kodiye yaa halɩtʊ kɛ ɛ-tɛɛ yɔ, payaɣ-ɩ se halʊ yaa pɛlɔ yee ɛkɛ pɩɣa yɔ.

Keteŋga yɔɔ cɩnɛ paa wonuu ŋgʊ lɛ kɩsɩŋna kɩ-ɖɔntʊ nɛ mbʊ pɩwɛ kɩ-taa nɛ pɩwɛ lɛɛkʊ taa ɖɔɖɔ yɔ : tomnaɣ, hɔyɛ, hʊzʊŋ, lotu, ñamɩyɛ, hosaɣ, fitenim sɔsɔm, mɔɔ ñʊʊ, ninvela, ɛzɩma seetuu wɛɛ yɔ yaa wɛtʊ ndɩ ndɩ. Kpɛndʊ taa lɛ pɩma abalʊ ɛzɩma yɔ, pɩtɛkɛ mbʊ pɩma halʊ. Abalʊ kɩla halʊ paɣlɩka. Ɛlɛ hala nabayɩ kɩla abalaa kɛ paɣlʊ ɛlɛ patakɩlɩ-wɛ cɛyʊ. Abalaa wɛna toma wɛna yɔ akɩla halʊ ñɩna. Pɩha abalʊ hʊndʊ pʊɖɔɔ ɖɔɖɔ pɩkɩlɩ halʊ nɛ mbʊ pɩkɩlʊ naʊ kelee yɔ mbʊ lɛ tandʊ. Ɛlɛ, halʊ fezu ɖaɣlaa pɩkɩlɩ abalʊ ñɩŋgʊ.

Evebu paazʊ lɛɛzʊ se ɛpɩzʊ abalʊ lɛ, tandʊ paazʊ ñɔʊ e-ndoma yɔɔ, ɛ-tamaɣ tɛɛ nɛ ɛ-abalɩtʊ yɔɔ nɛ ɛ-hamɩŋ tɛɛ ; ɛ-nandasɩ nɛ ɛ-naataŋ walʊʊ ; ɛ-laŋgɩyɛ nɛ ɛ-handala walʊʊ ; e-ninvela kpeetu ; ɛ-mɔɔ tasɩ cɛyʊ ; e-liu tɛɛ tilu nɛ ɛ-tasʊ holu nɛ ɛpaɣlɩ camɩyɛ ; ɛ-naŋgbanzɩ ɖaalʊ pɩkɩlɩ ɛ-yo nɛ ɛtɔkɩ tɔɔnaɣ kamaɣ fɛyɩ. Abalʊ nɛ halʊ pasʊʊ yaa pacakɩ lɛ, yee abalʊ tɛ sɛzʊʊ tɔmnaɣ ŋga kɛwɛ X yɔ ŋga ɛkatɩna halʊ ñɩŋga ŋga kaka wɛ X yɔ ɖɔɖɔ kɔyɔ, pɩlakɩ sɛzʊʊ tomnasi XX, peeɖe kɛ mbʊyɔ, halʊpɩɣa palʊlʊ ɛlɛ yee pɩkɛ abalʊ tɛɛ sɛzʊʊ tɔmnaɣ ŋga kɛwɛ Y yɔ ŋga ɛkatɩna halɩñɩŋga ŋga kɛwɛ X yɔ kɔyɔ, abalʊ pɩɣa palʊlʊ pɩtɛ alɩwaatʊ. ALɩwaatʊ ndʊ sɛzʊʊ tomnaɣ lɛɛka katʊ lɛɛka yɔ, pɩkpaɣna mbʊ yɔ, hɔɔ sʊa nɛ kɑlakɩ fenasi nakʊ ɛlɛ kapɩɣa nɛ halʊ pɩzʊ ɛlʊlɩ. Hɔsɩ nasɩyɛ ɖɛwʊ fenasi nakʊ yɔɔ ɛlɛ sɩtakɩlɩ ɖɔʊ.