Ɛyabɩyɛ

Pɩlɩɩna Wikipediya

Ɛyabɩyɛ kɛna tɔɔnaɣ ŋga pɔtɔkɩ-kɛ nɛ lɛŋ yɔ. Ɛyabɩyɛ tɩʊ lʊlʊʊ yɔ, ayaba wɛʊ com com nɛ paya se nindaka. Nandasɩ sakɩyɛ wɛʊna tiku yɔɔ. Tikʊ kʊɖʊmʊ yɔɔ papɩzʊ panaɛzɩ ayaba 60 pɩtalɩ ɛzɩ 120 yɔ. Ɛyabɩyɛ wɛ mʊtʊ lubilubi nɛ pɩ-taa piye fɛyɩ. Ɛyabɩyɛ tiku cikpelu kɛ pɔsɔʊ nɛ kɩkɔɔ kɩtʊlɩ nɛ kʊlʊlɩ ayaba. Ayaba kalɩʊ lɛ, awɛʊ huyiŋ nɩɩyɛ taa nɛ ɩ-nɔsɩ pamna tɛtʊ. Huyiŋ ɩnʊ ɩ-taa kɛ ayaba wɛɛ. Ɩpʊʊ nɛ ɩtɔlʊʊ kʊɖʊm kʊɖʊm. Nandaka kʊɖʊmaɣ yɔɔ nɛ pɩnzɩ sakɩyɛ.

Ayaba taa pee fɛyɩ yee pɩtɛkɛ wena awɛ lakʊ taa yem kɔyɔ. Ɛyabɩyɛ yɔɔ wɛ lozolozo nɛ atatɩɩpɩta kɔyɔ a-tomnasi wɛna tɩŋ hatʊ sɛmɩŋ nɛ akɔŋ asɛɛ se apʊwa lɛ, awɛʊ ɛzɩ sʊtʊ lɩm yɔ. Pɩtɛkɛ atɩŋga ɛlɛ nabayɩ wɛɣna tɩŋ hatʊ tomnaɣ yaa asɛʊ caʊʊ. Ɛyabɩyɛ pʊʊ lɛ, ɖɩhʊʊ lʊkʊlʊkʊ. Ɛyabɩyɛ sɩŋna nɛ ɛyʊ tɔɔ tɔɔnasɩ nzɩ yɔ, sɩyɔlʊ camɩyɛ. Pʊyɔɔ kɛ pɩwɛɛ se ɛyʊʊ ɛtɔɔ tɔɔna ŋga ɛtɛ lɛ, ɛtɔɔ ɛyabɩyɛ yaa tɩʊ piye naɖɩyɛ. Nabayɩ tɛ tɔɔnasɩ taa kpem lɛ ɛyabɩyɛ pɩwɛ ɛzɩ pɔtɔɔtɔɔ yɔ, ɛzɩ Uganda yɔ. Ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩhayʊ ayaba pɩlɩŋ ɛzɩ nɩɩnɩwa yɔ.

Ayaba wena awɛ lakɩŋ taa yem yɔ, naayɛ wɛ ɖɔɖɔ ɖɩsɩ nɛ awɛ Azii nɛ wɩsɩ ɖɩlɩyɛ nɛ hadɛ kiŋ nɛ Ɛndɩ tɛtʊ ndʊ payaɣ-tʊ se Papuwazi-Nuvɛlɩ-Kiine. Ayaba wena awɛ peeɖe yɔ, atakɩlɩ mʊtʊ ɛlɛ a-taa pee wɛɛ. Nabayɛ yɔɔdʊ yɔɔdasɩ nasɩ se pɩwɛ ɛzɩ papaazʊ ayaba hayʊ yɔ pɩpɩzʊ pɩtalɩ pɩnzɩ 10 000 kɛ Nuvɛlɩ Kiine taa nɛ pɩwaɖi pɩtalɩ Azii wɩsɩ ɖɩlɩyɛ nɛ hadɛ kiŋ.

Papaazɩ ayaba haɖaʊ Kɛ Afrika nɛ wɩsɩ ɖɩlɩyɛ taa, Siini, Melanezi nɛ Pasifiki nɛ kɩ-hadɛ kiŋ kɛ alɩwaatʊ ndʊ palʊla Yesu yɔ. Pɩlaba ɛzɩ pɩnzɩ 500 lɛ papaazɩ a-haɖaʊ kɛ Madagasɩkarɩ. Arabɩwaa ñowoŋna a-haɖaʊ kɛ Mediteranee hɔɔlʊ taa (Afrika nɛ hayʊ kiŋ nɛ Ɛsɩpañɩ) pɩnzɩ 650 taa. Mbʊ mbʊ pɩwɛ pʊcɔʊ nɛ ɖeɖe nɛ sɔnɔ ayaba wɛɛ paa hɔɔlʊ ŋgʊ lɛ kɩ-taa. Ayaba naayɛ wɛɛ lɛ paatɔkɩ-yɛ nɛ lɛŋ, patizʊ yaa poɖɔŋgʊ-yɛ pʊcɔ nɛ pɔtɔɔ.