Ñɩɣtʋ hɔm ɖoŋ (magnétisme)

Pɩlɩɩna Wikipediya
Feeling magnetic repulsion
Cpu pins on hdd magnet

Ñɩɣtʋ natʋyʋ wɛɛ nɛ tɩyɔŋ lɛɛtʋ. Ɖoŋ weyi ñɩɣtʋ ndʋ tɩwɛna nɛ tɩyɔŋ lɛɛtʋ yɔ payaɣ se ñɩɣtʋ hɔm kpɛlɛkʋʋ. Mbʋ payaɣ se « champ magnétique » yɔ pɩhaɣna ñɩɣtʋ ndʋ ɖoŋ nɛ tɩpɩzɩɣ tɩhɔŋ lɛɛtʋ.

Mbʋ payaɣ se « champ magnétique » yɔ, pʋwɛ paa ñɩɣtʋ tɩŋa taa. Ɛlɛ, « champ magnétique » wɛtʋ ñɩɣyʋʋ taa lɩɣna ñɩɣyʋʋ ŋ́gʋ ki-feveku cɔlɔ. Pʋ-tɔbʋʋ se yee ñɩɣyʋʋ feveku ɛsa miŋ ɖoŋ kɔyɔ, mbʋ payaɣ se « champ magnétique » yɔ, kɩkpaɣ ɖoŋ ñɩɣyʋʋ ŋ́gʋ kɩ-taa pɩkɩlɩ. Payaɣ nabʋyʋ se « pression », pɩhaɣ ɖoŋ ɖoŋ ɖɔɖɔ ñɩɣtʋ natʋyʋ se tɩhɔ ñɩɣtʋ lɛɛtʋ.

Ñɩɣtʋ ndʋ tɩhɔŋ ñɩɣtʋ lɛɛtʋ yɔ payaɣ se ɛɛmaɣ waa. Ɛɛmaɣ waa wɛna mbʋ payaɣ se « moments magnétiques » waa yɔ. Mbʋ payaɣ se « ferromagnétisme » yɔ pɩhaɣna « moments magnétiques » waa.

Paa mbʋ yɔ, pɩtɛkɛ ñɩɣtʋ tɩŋa taa « moments magnétiques » waa wɛɛ. Ñɩɣtʋ ndʋi tɩ-taa « moments magnétiques » waa fɛyɩ yɔ, tɩ-taa wɛ mbʋ payaɣ se « paramagnétiques » waa yɔ. Paba ñahaɣna-tʋ ɖoŋ nɛ tɩpɩzɩɣ tɩhɔŋ ñɩɣtʋ lɛɛtʋ.

A-1 horseshoe-magnet-red-silver-iron-filings-AHD

Ñɩɣtʋ lɛɛtʋ lɛ, tʋtʋ cuyuu lɛɛtʋ kucuyu. Mbʋ payaɣ se « diamagnétisme » yɔ, pʋbʋ ñɛwɛna ñɩɣtʋ tʋtʋ tɩ-taa, mbʋ yekina nɛ tucuyuu lɛɛtʋ kucuyu. Mbʋ payaɣ se « antiferromagnétisme » yɔ, pʋbʋ ñɛwɛna ñɩɣtʋ lɛɛtʋ taa. Ñɩɣtʋ ndʋ tɩfɛyɩna ɖoŋ se tɩpɩzɩ tɩyɔ lɛɛtʋ yɔ payaɣ se « amagnétiques » waa.