Aller au contenu

Cunaami

Pɩlɩɩna Wikipediya
NOAA animation of Indonesia (Sumatra) tsunami on 26 December 2004

Cunaami kɛna lɩm nɛ heelim sʊsɔm mbʊ pɩmakɩ lɩm yɔɔ yɔ. Sapoŋ kʊnʊŋ taa lɛ pʊtɔbʊʊ se « pɔɔrɩ lɩm ». Cunaami ŋgʊ kɩ-lɩm hola wɛ ɖoŋ kamaɣ fɛyɩ nɛ lɩŋgamɩŋ, teŋgu yaa oseyaŋwaa yɔɔ kɛ pɩmakɩ. Cunamɩ ŋgʊ kɩpaɣzɩɣ mabʊ yɔ, pɩlɩɣna ɛzɩma lɩm caŋgʊ piciidi yem tuda yɔ pʊyɔɔ ɛlɛ pɩɣlɩɣna ɛzɩ nabʊyʊ taa tɛtʊ seliɣ yaa tɩñamsʊʊ yɔ, nabʊyʊ lɛ tɛtʊ ciidiɣna lɩm tɛɛ pazɩ yaa ɖɔɖɔ lɛ tɛtɛɛmɩŋ. Cunami ŋgʊ kɩkɛna asɛyʊʊ sɔsɔʊ sɩŋŋŋ nakʊyʊ nɛ kɩlɩɣ pɔɔrɩnaa yɔɔ kpa lɛ, asɛyʊʊ mankaazɩ kɩkɔŋna.

2004 tsunami in Ao Nang, Krabi Province, Thailand.

Cunaami ŋgʊ kɩpaɣza lɩŋgamɩŋ tɛɛ yaa teŋgʊnaa tɛɛ pɩɩlakɩ ñɩɩtʊ pazɩ yem mbʊ yɔ kɩtalɩ pɔɔrɩ nɔɔ yɔɔ mbʊ pʊyɔɔ yɔ pɩ-alɩwaatʊ ndʊ piseɣna yɔ pɩpɩzʊʊ pɩtalɩ ɛzɩ kilomɛtanaa 800 kɛ ñɩɩyʊʊ kʊɖʊmʊʊ yɔɔ. Cunaami ŋgʊ kɩpaɣzɩɣ lɩm tɛɛ mbʊ lɛ kiseɣ ɖoŋ ɛlɛ kɩɩpɩzɩɣ nɛ kʊkʊyʊʊ ɛsɔtaa sɩŋŋŋ. Alɩwaatʊ ndʊ kɩlɩɣna pɔɔirɩ yɔɔ lɛ, kɩ-tɛ seɣa pasɩɣ ɛlɛ kɩ-tɛ ɛsɔtaa kʊyʊʊ; kpaɣ ɖoŋ nɛ pɩpɩzɩɣ pɩtalɩ mɛtanaa ɛzɩ hiŋ niitozo. Mbʊ yebina nɛ cunaami ŋgʊ kɩlɩɣ kpa ɛlɛ pɩfɛyɩ se pakpa-kʊ. Kɩwɛɛkɩɣ mbʊ mbʊ kɩnaɣ kʊ-nʊmɔʊ taa yɔ nɛ pɩkɔŋna asɛyʊʊ sɔsɔʊ sɩŋŋŋ.

Fishing boat tossed ashore in Banda Aceh after 2004 tsunami

Cunaaminaa wɛɛ keteŋga kpeekpe yɔɔ mbʊ pɩkɔŋna asɛyɩŋ sɔsɔŋ yɔ ɛ-taa. Pakalɩ kɛkpɛdasɩ yaa asɛyɩŋ weyi cunaami kʊnɛ kɩlaba kɔyɔ, ɛyaa mba pasɩba yɔ patalɩɣ ɛzɩ kutokiŋ mɩnɩŋ looɖo yɔ (600 000); nɛ kɛkpɛasɩ maɣmaɣ ñɛɖɛ ɛzɩ 279 yɔ. Cunaami nakʊyʊ kaalaba pɩnaɣ 2004 kɛ Ɛndɩ teŋgu taa nɛ mba pehiɣ sɩm yɔ pɛɖɛ ɛzɩ 250 000 yɔ. Ɖooo ɛzɩ pɩnzɩ 30 kɔyɔ patana asɛyʊʊ nakʊyʊ se kɩtala kʊnɛ kɛ wɛkɩyʊ.