Ɖama nɩnaʊ takayaɣ (Traité)

Pɩlɩɩna Wikipediya

Ɖama nɩnaʊ takayaɣ kɛ nɩnaʊ tɔm sakɩyɛ ajɛyɛ kpeekpe waɖɛ yɔ. Nɩnaʊ kɩmamatʊ wɩlɩɣ sɔlɩm tɩnaa tɛ nɩnaʊ wɛtʊ pɩlɩna waɖɛ tɔmpee yɔ se pɩsa nɛ palɩzɩɣ tɔm hʊʊ waɖɛ pɩtɩŋna kedeŋga kpeekpe waɖɛ cɔlɔ.

Ɖama nɩnaʊ takayaɣ kɛ ɖama mʊnaʊ tɛ hɩɖɛ pɩlɩna tɔmpee sakɩyɛ hɛkʊ taa lɩmazɩyɛ yɔɔ kedeŋga kpeekpe ajɛyaa waɖɛ yɔɔ. Nɩnaʊ kɩmamatʊ wɩlɩɣ sɔlɩm tɛ mʊnaʊ kɛ waɖɛ tɔmpee yɔɔ se pɩsa nɛ palɩzɩɣ tɔm hʊʊ tɛ waɖɛ pɩtɩŋna ajɛyaa kpeekpe tɛ waɖɛ yɔɔ. Ajɛyaa kpeekpe samaɣ waɖɛ tɛ nɩnaʊ takayaɣ kɛ ɖama mʊnaʊ tɛ hɩɖɛ.

Yeke koŋ pɩzɩɣ nɛ pala mʊnaʊ lɩmaɣzaa yɔɔ mba lɛ ɛyaa mba pɛwɛna maɣzɩm kɩbam cɩɖɩ cɩɖɩ yɔ yaa pasɩma lɔŋ siŋ pɩlɩna ajɛyaa kpeekpe waɖɛ yɔɔ yɔ nɛ pɛwɛna Treaty Making Power yɔ (TMP). Sakɩyɛ taa lɛ, pɩkɛ ajɛyaa, ɛlɛ ɖɔɖɔ ɛyaa mba pɛwɛ lɔŋ piŋ yɔ, ɛzɩ ajɛyɛ hɛkʊ taa aŋgba sɔsɔna naayɛ pɩzɩɣ ala lɩmaɣza ana. Ɖɩkpaɣ ɛzɩ ɖama nɩnaʊ takayaɣ (laŋhɛzɩyɛ ŋga) Pyrénée waa tɛ ɖama nɩnaʊ takayaɣ.

Pahaɣ siye nabʊyʊ taa ɖama nɩnaʊ takayasɩ, tam lɛ ɖama mʊnaʊ takayasɩ nɛ ɛjaɖɛ paɣtʊ takayaɣ. Kajalaɣ mba kɛ tɔm hʊʊ waɖɛ laɣsɩ nzɩ sɩwɩlɩɣ lɛɛzɛ wɛtʊ cɔlɩyɛ. Tɔm hʊʊ waɖɛ tɛ lɛ waɖɛ wetʊ wɛ kɩmaŋ alɩwaatʊ ndʊ tɩkpɩtʊ tɩ-tɩ yɔ. Kɩtɩŋgɩtʊ ñɛwɛ kaaa tɛ cɔlɩyɛ taa. Mbʊ pʊyɔɔ ɛyaa tisuu ɛɛɛɛ yaa aayɩɩ paɣtʊ takayaɣ ŋga pɛcɛɛ-wɛ pɩtɩŋna sɔsɔtʊ yɔɔ sɔsɔ nɔyʊʊ cɔlɔ.

Ɖɩcɔna kɔyɔ, tɔm hʊʊ tɛ tɔm taa lɩzɩɣ kɛ kʊyʊmʊm ɖɔɖɔ ɛzɩ ɖama nɩnaʊ takayasɩ nɛ ɖama mʊnaʊ takayasɩ nzɩ pɛtɛza sɩ-lɩmaɣza se sɩkɛ paɣtʊ takayasɩ nɛ takayasɩ lɛɛsɩ nzɩ sɩkɛ paɣtʊ labʊ tɛ nɛ paɣtʊ ɖɔnɛ tɛ nɛ paɣtʊ lɩzɩɣ tɛ nɛ kewiyaɣ paɣtʊ kɩkpaɣtʊ tɛ nɛ tɔm sɩzɩtʊ tɛ nɛ ŋgbaɣ nɖɛ.

Pɩkɛ ɖama nɩnaʊ tɛ pʊyʊ mbʊ lɛ, nɩnaʊ takayaɣ taa pɩzɩɣ pɩwɛ lɩmaɣza paa ndɩ, ɛzɩ kajalaɣ ɖama nɩnaʊ takayasɩ pɩzɩɣ se pʊɖɔɔ ɛzɩ pɩkɛʊ kewiyaɣ Ajɛyɛ yɔ. Ajɛyɛ naayɛ paɣtʊ ɖʊ se ɖama nɩnaʊ takayasɩ paɣtʊ ɛña paɣtʊ takayasɩ tɔm. Pʊnɔmɔʊ taa lɛ, ɖama nɩnaʊ takayasɩ wɛna ɛjaɖɛ paɣtʊ keem nɛ pɩtɛɛ nɛ paɣtʊ labʊ tɛ nɛ pʊyɔɔ kɛ kpaɣɖʊ yɔɔ wɛtʊ taa.

Mbʊ ɖɔɖɔ lɛ ɖama nɩnaʊ nabʊyʊ wɛ, ajɛyɛ ɖama nɩnaʊ ndʊ tɩcɔɔ nɛ tɩ-taa nɩnaʊ takayasɩ lɛɛsɩ lɩmaɣza tɛzʊʊ yɔ yɔ, mbʊ pakɩlɩ tɩlɩɣ yɔ lɛ Fɩyɛɛnɩ tɛ ŋgʊ pɩnaɣ 1969 tɛ ɖama nɩnaʊ, yaa ɖama nɩnaʊ taa ɖama nɩnaʊ. Mbʊ lɛ, Itaalii ɛjaɖɛ taa lɛ, paɖanɩɣ kpaʊ ajɛyɛ sakɩyɛ tɛ ɖama nɩnaʊ takayasɩ nzɩ pañɩɣʊ sɩ-taa nesi nɛ petisi sɩ-yɔɔ yɔ pɩtɩŋna pɩtaa paɣtʊ (pʊdʊna naalɛ lɩmaɣzɩyɛ lʊbɩnaʊ) nɛ pɛwɛna mbʊ lɛ, paɣtʊ keem nɛ paɖʊ-tʊ pɩ-taa tɔm hʊʊ nɔmɔʊ taa.