Pilim ñʊʊ

Pɩlɩɩna Wikipediya

Pilim ñʊʊ, tʊzʊʊ paɣtʊ taa lɛ, pilim ñʊʊ kɛ wazaɣ kalɩyaɣ ŋga keyeba se ɛyʊ ɛtɩlɩ kʊɖʊm kʊɖʊm kalʊʊ. Pɩsaŋ nɛ pakalɩɣ wondu kpaɣ ɛzɩ pɔtɔŋ se kaʊʊ kʊyʊmʊʊ, kaŋ naalɛ, takayaɣ kʊyʊmaɣ, takayasɩ naalɛ. Pilim ñʊʊ ŋgʊ papɩzɩɣ pama-kʊ nɛ kalɩyasɩ pɩtɛ. Paa ñʊʊ mayaɣ ŋga lɛ kɛwɛna ka-ñʊʊ ñɩŋa, nɛ kalɩyasɩ nzɩ sɩfɛyɩ kamaɣ. Kiɖe tɛɛ lɛ Richard Dekekind lɩza tɔbʊʊ nɛ ɛtɔŋ se mayaɣ kpɛɖɛ ñɩŋa fɛyɩ pɩ-taa, pʊwayɩ kɔyɔ paɖanɩɣ tɔm lɛɛtʊ lɩzɩɣ tʊtʊ ñɔtɔŋ se mayaɣ ŋga kɛwɛ pɩdaa. Tɔmpee ana a-naalɛ a-tɛ ntɔnjɔɔlɩyɛ tɔm wɛɛ halɩ nɛ sɔnɔ.

Pilim ñʊŋ yɔɔ kpɛlɛkʊʊ nɛ pɛ-tɛ ɖama taa wɛʊ, nɛ sɔzʊʊ akɔnta nɛ kɔzɩ kɔzɩ huuduu, kaakɛna ɖooo krɛkɩ kɩbɩnʊʊ alɩwaatʊ taa tʊzɩtʊ lɛɣtʊ tɔm ndʊ payaɣa se ñʊŋ kɩtɩlɩŋ kpɛlɛkʊʊ. Pekpeɣ pilim ñʊŋ maʊʊ tɔm kajalaɣ ɖeɖe pɩtɩŋna Peano nɛ Dedekind pɔ-yɔɔ kpaɣɖʊ 19 tɛmtʊ alɩwaatʊ taa. Pɩ-tɛ alɩwaatʊ ndʊ tɩ-taa padakɩ tʊmɩyɛ mayaɣ kpɛɖɛ ñɩŋa ɛzɩ mayaɣ pilim ɖɔɖɔ yɔ, (ŋgʊ lalaa ñañɩkɩɣ niiye kɔyɔ), mbʊ yebina nɛ kpeɣtu kajalaɣ ñɩndʊ tɛlɛzɩ.

Pilim kalɩyasɩ kpeekpe, kpɛɖɛ ñɩŋa wɛ sɩ-taa yaa kɛfɛyɩ, sɩ-tɩŋa payi payʊsa-sɩ mayaɣ N. Dedekind palɩzɩ mayaɣ ŋga pɩnaɣ 1888, nɛ payaɣ mayaɣ ŋga ka-hɩɖɛ lɛ pasɩma mbʊ se pɩkɛ pilim masɩ kpeekpe tɔm.