Ñɔɔzɩtʋ hɛkʋ taa tʋkaɣ
ñc 3 révisions importées : Importing from Incubator |
liens |
||
Caŋa 1: | Caŋa 1: | ||
⚫ | Kinsasa kɛna [[Kɔŋgo Kinsasa (République Démocratique du Congo)|Kɔŋgo ŋgʊ payaɣ-kʊ se RDC yɔ]] kɩ-tɛtʊ sʊzɔtʊ. Ɖooo ɛzɩ pɩnzɩ 1881 nɛ 1966 taa lɛ, payawaɣ tɛtʊ ndʊ se Leopolidvili pɔcɔ pʊwayɩ payaɣ-tʊ se RDC. Pɩnaɣ 2016 taa pakalɩ kɩgalʊ lɛ ɛyaa mba panaa yɔ pɛkpɛnda ɛyaa miliyɔnaa 12 071 000. Tɛʈu tʊnɛ tɩ-walanzɩ landammm taa maɣna kilomɛtanaa 9 965. Afrika ajɛya tɛtʊ sʊzɔtʊ kpeekpe taa lɛKɛɛrɩ nɛ [[Legɔsɩ]] tɛtʊ wayɩ lɛ, Kinsasa tɛtʊ taa kɛ ɛyaa kɩla ɖɔʊ. |
||
Kinsasa (Kinshasa) |
|||
⚫ | Kinsasa kɛna Kɔŋgo ŋgʊ payaɣ-kʊ se RDC yɔ kɩ-tɛtʊ sʊzɔtʊ. Ɖooo ɛzɩ pɩnzɩ 1881 nɛ 1966 taa lɛ, payawaɣ tɛtʊ ndʊ se Leopolidvili pɔcɔ pʊwayɩ payaɣ-tʊ se RDC. Pɩnaɣ 2016 taa pakalɩ kɩgalʊ lɛ ɛyaa mba panaa yɔ pɛkpɛnda ɛyaa miliyɔnaa 12 071 000. Tɛʈu tʊnɛ tɩ-walanzɩ landammm taa maɣna kilomɛtanaa 9 965. Afrika ajɛya tɛtʊ sʊzɔtʊ kpeekpe taa lɛKɛɛrɩ nɛ |
||
Keteŋa kpeekpe taa lɛ, tɛtʊ tʊnɛ tɩwɛ tɛtʊ ndʊ tɩ-taa ɛyaa kɩla ɖɔʊ yɔ. Kinsasa tɛtʊ wɛ pɔɔ ŋga payaɣ-kɛ se kɔŋgo yɔ kɩ-hadɛ kiŋ piyele kɩha ɛsa nɛ Kɔŋgo Pirazavili. Tɛtʊ sʊzɔtʊ tʊnɛ ɖooo lɛ mba paalɛɣ caɣʊ peeɖe yɔ paakɛ Pantu mbaa; payaɣa-wɛ Teke nɛ Humbu waa. Pɩkɔma pɩnzɩ mɩnɩŋ XVIII nɛ XIX taa lɛ Kinsasa kaakɛna ɖenɖe tadɩyɛ ɖɔŋgaɣ camɩyɛ kpem yɔ. |
Keteŋa kpeekpe taa lɛ, tɛtʊ tʊnɛ tɩwɛ tɛtʊ ndʊ tɩ-taa ɛyaa kɩla ɖɔʊ yɔ. Kinsasa tɛtʊ wɛ pɔɔ ŋga payaɣ-kɛ se kɔŋgo yɔ kɩ-hadɛ kiŋ piyele kɩha ɛsa nɛ Kɔŋgo Pirazavili. Tɛtʊ sʊzɔtʊ tʊnɛ ɖooo lɛ mba paalɛɣ caɣʊ peeɖe yɔ paakɛ Pantu mbaa; payaɣa-wɛ Teke nɛ Humbu waa. Pɩkɔma pɩnzɩ mɩnɩŋ XVIII nɛ XIX taa lɛ Kinsasa kaakɛna ɖenɖe tadɩyɛ ɖɔŋgaɣ camɩyɛ kpem yɔ. |
||
Caŋa 8: | Caŋa 7: | ||
Ɖooo pɩnaɣ 1920 taa lɛ Kinsasa tɛtʊ taa ɛyaa kaawɛ cabɩ yem nɛ paamaɣna ɛyaa 1 600 nɛ pɩnaɣ1950 lɛ patalɩ ɛyaa 202 000, piyele pɩnaɣ1960 lɛ paawɛ 4443 000; pɩnzɩ 1970 taa kɛ peeɖe ɛyaa talɩ miliyɔɔ nɛ paawɛ 1 070 000; pɩnaɣ 2000 taa lɛ pakalɩ ɛyaa lɛ pɛkpɛnda 5 414 000 nɛ pɩnaɣ 2010 taa lɛ pɛwɛ 8 415 000. |
Ɖooo pɩnaɣ 1920 taa lɛ Kinsasa tɛtʊ taa ɛyaa kaawɛ cabɩ yem nɛ paamaɣna ɛyaa 1 600 nɛ pɩnaɣ1950 lɛ patalɩ ɛyaa 202 000, piyele pɩnaɣ1960 lɛ paawɛ 4443 000; pɩnzɩ 1970 taa kɛ peeɖe ɛyaa talɩ miliyɔɔ nɛ paawɛ 1 070 000; pɩnaɣ 2000 taa lɛ pakalɩ ɛyaa lɛ pɛkpɛnda 5 414 000 nɛ pɩnaɣ 2010 taa lɛ pɛwɛ 8 415 000. |
||
Kinsasa tɛtʊ nɛ ajɛya naayɛ taa tɛtʊ natʊyʊ kpɛndɩɣ nɛ tɩlakɩ tʊma kʊɖʊma nɛ a-taa kɔyɔ:Pirazavili (Kɔŋgo), |
Kinsasa tɛtʊ nɛ ajɛya naayɛ taa tɛtʊ natʊyʊ kpɛndɩɣ nɛ tɩlakɩ tʊma kʊɖʊma nɛ a-taa kɔyɔ: Pirazavili ([[Kɔŋgo Pirazaaviili (République du Congo)|Kɔŋgo]]), [[Prukisɛɛlɩ (Bruxelles)|Prukisɛɛlɩ]] ([[Pɛliziki (Belgique)|Pɛliziki]]), [[Taakarɩ (Dakar)|Taakarɩ]] ([[Senegaalɩ (Sénégal)|Senegaalɩ]]), [[Teeraŋ]] ([[Iranɩ (Iran)|Iranɩ]]), Utirɛstɩ ([[Peyibaa]]). Payaɣ Kinsasa tɛtʊ yɔɔ cɔnɩyʊ se André Kimbuta Yango. |
||
[[Category:!Main category]] |
[[Category:!Main category]] |
10 Salaŋ fenaɣ 2017 à 16:39 wiye ñɔɔzɩtʋ kɩlɛɣzɩtʋ
Kinsasa kɛna Kɔŋgo ŋgʊ payaɣ-kʊ se RDC yɔ kɩ-tɛtʊ sʊzɔtʊ. Ɖooo ɛzɩ pɩnzɩ 1881 nɛ 1966 taa lɛ, payawaɣ tɛtʊ ndʊ se Leopolidvili pɔcɔ pʊwayɩ payaɣ-tʊ se RDC. Pɩnaɣ 2016 taa pakalɩ kɩgalʊ lɛ ɛyaa mba panaa yɔ pɛkpɛnda ɛyaa miliyɔnaa 12 071 000. Tɛʈu tʊnɛ tɩ-walanzɩ landammm taa maɣna kilomɛtanaa 9 965. Afrika ajɛya tɛtʊ sʊzɔtʊ kpeekpe taa lɛKɛɛrɩ nɛ Legɔsɩ tɛtʊ wayɩ lɛ, Kinsasa tɛtʊ taa kɛ ɛyaa kɩla ɖɔʊ.
Keteŋa kpeekpe taa lɛ, tɛtʊ tʊnɛ tɩwɛ tɛtʊ ndʊ tɩ-taa ɛyaa kɩla ɖɔʊ yɔ. Kinsasa tɛtʊ wɛ pɔɔ ŋga payaɣ-kɛ se kɔŋgo yɔ kɩ-hadɛ kiŋ piyele kɩha ɛsa nɛ Kɔŋgo Pirazavili. Tɛtʊ sʊzɔtʊ tʊnɛ ɖooo lɛ mba paalɛɣ caɣʊ peeɖe yɔ paakɛ Pantu mbaa; payaɣa-wɛ Teke nɛ Humbu waa. Pɩkɔma pɩnzɩ mɩnɩŋ XVIII nɛ XIX taa lɛ Kinsasa kaakɛna ɖenɖe tadɩyɛ ɖɔŋgaɣ camɩyɛ kpem yɔ.
Pɩnaɣ 1881 taa kɛ ñɩnɩyʊ weyi payaɣ-ɩ se Henry Morton Stanley yɔ ɛya Kinsasa tɛtʊ se Leopold tɛtʊ sʊzɔtʊ. Ɛya-tʊ mbʊ mbʊ pʊyɔɔ yɔ ɛcaɣa se ɛɖʊmna hɩɖɛ kɛ Pɛlɩzɩ kewiya ɛjaɖɛ ñʊʊtʊ weyi payaɣ-ɩ se Léopold Naalɛtʊ yɔ. Kɔŋgo ɛjaɖɛ taa payɩ lɛ, Kinsasa taa kɛ tʊma ndɩ ndɩ wɛɛ: tɔsʊʊ nɛ ɛsɩnda wobu wɛ, tadɩyɛ, sukulinaa sɔsaa nɛ sukulinaa kɩtɛzʊ, sɔɔjanaa pɩlɩʊ wɛ ɖɔɖɔ.
Ɖooo pɩnaɣ 1920 taa lɛ Kinsasa tɛtʊ taa ɛyaa kaawɛ cabɩ yem nɛ paamaɣna ɛyaa 1 600 nɛ pɩnaɣ1950 lɛ patalɩ ɛyaa 202 000, piyele pɩnaɣ1960 lɛ paawɛ 4443 000; pɩnzɩ 1970 taa kɛ peeɖe ɛyaa talɩ miliyɔɔ nɛ paawɛ 1 070 000; pɩnaɣ 2000 taa lɛ pakalɩ ɛyaa lɛ pɛkpɛnda 5 414 000 nɛ pɩnaɣ 2010 taa lɛ pɛwɛ 8 415 000.
Kinsasa tɛtʊ nɛ ajɛya naayɛ taa tɛtʊ natʊyʊ kpɛndɩɣ nɛ tɩlakɩ tʊma kʊɖʊma nɛ a-taa kɔyɔ: Pirazavili (Kɔŋgo), Prukisɛɛlɩ (Pɛliziki), Taakarɩ (Senegaalɩ), Teeraŋ (Iranɩ), Utirɛstɩ (Peyibaa). Payaɣ Kinsasa tɛtʊ yɔɔ cɔnɩyʊ se André Kimbuta Yango.