Ñɔɔzɩtʋ hɛkʋ taa tʋkaɣ

Pɩlɩɩna Wikipediya
Contenu supprimé Contenu ajouté
ñc 3 révisions importées : Importing from Incubator
Gnangbade (ndɔncɔɔlɩyɛ | tambasɩ)
liens
Caŋa 1: Caŋa 1:
Kinsasa kɛna [[Kɔŋgo Kinsasa (République Démocratique du Congo)|Kɔŋgo ŋgʊ payaɣ-kʊ se RDC yɔ]] kɩ-tɛtʊ sʊzɔtʊ. Ɖooo ɛzɩ pɩnzɩ 1881 nɛ 1966 taa lɛ, payawaɣ tɛtʊ ndʊ se Leopolidvili pɔcɔ pʊwayɩ payaɣ-tʊ se RDC. Pɩnaɣ 2016 taa pakalɩ kɩgalʊ lɛ ɛyaa mba panaa yɔ pɛkpɛnda ɛyaa miliyɔnaa 12 071 000. Tɛʈu tʊnɛ tɩ-walanzɩ landammm taa maɣna kilomɛtanaa 9 965. Afrika ajɛya tɛtʊ sʊzɔtʊ kpeekpe taa lɛKɛɛrɩ nɛ [[Legɔsɩ]] tɛtʊ wayɩ lɛ, Kinsasa tɛtʊ taa kɛ ɛyaa kɩla ɖɔʊ.
Kinsasa (Kinshasa)
Kinsasa kɛna Kɔŋgo ŋgʊ payaɣ-kʊ se RDC yɔ kɩ-tɛtʊ sʊzɔtʊ. Ɖooo ɛzɩ pɩnzɩ 1881 nɛ 1966 taa lɛ, payawaɣ tɛtʊ ndʊ se Leopolidvili pɔcɔ pʊwayɩ payaɣ-tʊ se RDC. Pɩnaɣ 2016 taa pakalɩ kɩgalʊ lɛ ɛyaa mba panaa yɔ pɛkpɛnda ɛyaa miliyɔnaa 12 071 000. Tɛʈu tʊnɛ tɩ-walanzɩ landammm taa maɣna kilomɛtanaa 9 965. Afrika ajɛya tɛtʊ sʊzɔtʊ kpeekpe taa lɛKɛɛrɩ nɛ Lagɔsɩ tɛtʊ wayɩ lɛ, Kinsasa tɛtʊ taa kɛ ɛyaa kɩla ɖɔʊ.


Keteŋa kpeekpe taa lɛ, tɛtʊ tʊnɛ tɩwɛ tɛtʊ ndʊ tɩ-taa ɛyaa kɩla ɖɔʊ yɔ. Kinsasa tɛtʊ wɛ pɔɔ ŋga payaɣ-kɛ se kɔŋgo yɔ kɩ-hadɛ kiŋ piyele kɩha ɛsa nɛ Kɔŋgo Pirazavili. Tɛtʊ sʊzɔtʊ tʊnɛ ɖooo lɛ mba paalɛɣ caɣʊ peeɖe yɔ paakɛ Pantu mbaa; payaɣa-wɛ Teke nɛ Humbu waa. Pɩkɔma pɩnzɩ mɩnɩŋ XVIII nɛ XIX taa lɛ Kinsasa kaakɛna ɖenɖe tadɩyɛ ɖɔŋgaɣ camɩyɛ kpem yɔ.
Keteŋa kpeekpe taa lɛ, tɛtʊ tʊnɛ tɩwɛ tɛtʊ ndʊ tɩ-taa ɛyaa kɩla ɖɔʊ yɔ. Kinsasa tɛtʊ wɛ pɔɔ ŋga payaɣ-kɛ se kɔŋgo yɔ kɩ-hadɛ kiŋ piyele kɩha ɛsa nɛ Kɔŋgo Pirazavili. Tɛtʊ sʊzɔtʊ tʊnɛ ɖooo lɛ mba paalɛɣ caɣʊ peeɖe yɔ paakɛ Pantu mbaa; payaɣa-wɛ Teke nɛ Humbu waa. Pɩkɔma pɩnzɩ mɩnɩŋ XVIII nɛ XIX taa lɛ Kinsasa kaakɛna ɖenɖe tadɩyɛ ɖɔŋgaɣ camɩyɛ kpem yɔ.
Caŋa 8: Caŋa 7:
Ɖooo pɩnaɣ 1920 taa lɛ Kinsasa tɛtʊ taa ɛyaa kaawɛ cabɩ yem nɛ paamaɣna ɛyaa 1 600 nɛ pɩnaɣ1950 lɛ patalɩ ɛyaa 202 000, piyele pɩnaɣ1960 lɛ paawɛ 4443 000; pɩnzɩ 1970 taa kɛ peeɖe ɛyaa talɩ miliyɔɔ nɛ paawɛ 1 070 000; pɩnaɣ 2000 taa lɛ pakalɩ ɛyaa lɛ pɛkpɛnda 5 414 000 nɛ pɩnaɣ 2010 taa lɛ pɛwɛ 8 415 000.
Ɖooo pɩnaɣ 1920 taa lɛ Kinsasa tɛtʊ taa ɛyaa kaawɛ cabɩ yem nɛ paamaɣna ɛyaa 1 600 nɛ pɩnaɣ1950 lɛ patalɩ ɛyaa 202 000, piyele pɩnaɣ1960 lɛ paawɛ 4443 000; pɩnzɩ 1970 taa kɛ peeɖe ɛyaa talɩ miliyɔɔ nɛ paawɛ 1 070 000; pɩnaɣ 2000 taa lɛ pakalɩ ɛyaa lɛ pɛkpɛnda 5 414 000 nɛ pɩnaɣ 2010 taa lɛ pɛwɛ 8 415 000.


Kinsasa tɛtʊ nɛ ajɛya naayɛ taa tɛtʊ natʊyʊ kpɛndɩɣ nɛ tɩlakɩ tʊma kʊɖʊma nɛ a-taa kɔyɔ:Pirazavili (Kɔŋgo), Prukisɛlɩ (Pɛlɩaiki), takarɩ (Senegali), Teeraŋ (Iraŋ), Utirɛstɩ (Peyiba). Payaɣ Kinsasa tɛtʊ yɔɔ cɔnɩyʊ se André Kimbuta Yango.
Kinsasa tɛtʊ nɛ ajɛya naayɛ taa tɛtʊ natʊyʊ kpɛndɩɣ nɛ tɩlakɩ tʊma kʊɖʊma nɛ a-taa kɔyɔ: Pirazavili ([[Kɔŋgo Pirazaaviili (République du Congo)|Kɔŋgo]]), [[Prukisɛɛlɩ (Bruxelles)|Prukisɛɛlɩ]] ([[Pɛliziki (Belgique)|Pɛliziki]]), [[Taakarɩ (Dakar)|Taakarɩ]] ([[Senegaalɩ (Sénégal)|Senegaalɩ]]), [[Teeraŋ]] ([[Iranɩ (Iran)|Iranɩ]]), Utirɛstɩ ([[Peyibaa]]). Payaɣ Kinsasa tɛtʊ yɔɔ cɔnɩyʊ se André Kimbuta Yango.


[[Category:!Main category]]
[[Category:!Main category]]

10 Salaŋ fenaɣ 2017 à 16:39 wiye ñɔɔzɩtʋ kɩlɛɣzɩtʋ

Kinsasa kɛna Kɔŋgo ŋgʊ payaɣ-kʊ se RDC yɔ kɩ-tɛtʊ sʊzɔtʊ. Ɖooo ɛzɩ pɩnzɩ 1881 nɛ 1966 taa lɛ, payawaɣ tɛtʊ ndʊ se Leopolidvili pɔcɔ pʊwayɩ payaɣ-tʊ se RDC. Pɩnaɣ 2016 taa pakalɩ kɩgalʊ lɛ ɛyaa mba panaa yɔ pɛkpɛnda ɛyaa miliyɔnaa 12 071 000. Tɛʈu tʊnɛ tɩ-walanzɩ landammm taa maɣna kilomɛtanaa 9 965. Afrika ajɛya tɛtʊ sʊzɔtʊ kpeekpe taa lɛKɛɛrɩ nɛ Legɔsɩ tɛtʊ wayɩ lɛ, Kinsasa tɛtʊ taa kɛ ɛyaa kɩla ɖɔʊ.

Keteŋa kpeekpe taa lɛ, tɛtʊ tʊnɛ tɩwɛ tɛtʊ ndʊ tɩ-taa ɛyaa kɩla ɖɔʊ yɔ. Kinsasa tɛtʊ wɛ pɔɔ ŋga payaɣ-kɛ se kɔŋgo yɔ kɩ-hadɛ kiŋ piyele kɩha ɛsa nɛ Kɔŋgo Pirazavili. Tɛtʊ sʊzɔtʊ tʊnɛ ɖooo lɛ mba paalɛɣ caɣʊ peeɖe yɔ paakɛ Pantu mbaa; payaɣa-wɛ Teke nɛ Humbu waa. Pɩkɔma pɩnzɩ mɩnɩŋ XVIII nɛ XIX taa lɛ Kinsasa kaakɛna ɖenɖe tadɩyɛ ɖɔŋgaɣ camɩyɛ kpem yɔ.

Pɩnaɣ 1881 taa kɛ ñɩnɩyʊ weyi payaɣ-ɩ se Henry Morton Stanley yɔ ɛya Kinsasa tɛtʊ se Leopold tɛtʊ sʊzɔtʊ. Ɛya-tʊ mbʊ mbʊ pʊyɔɔ yɔ ɛcaɣa se ɛɖʊmna hɩɖɛ kɛ Pɛlɩzɩ kewiya ɛjaɖɛ ñʊʊtʊ weyi payaɣ-ɩ se Léopold Naalɛtʊ yɔ. Kɔŋgo ɛjaɖɛ taa payɩ lɛ, Kinsasa taa kɛ tʊma ndɩ ndɩ wɛɛ: tɔsʊʊ nɛ ɛsɩnda wobu wɛ, tadɩyɛ, sukulinaa sɔsaa nɛ sukulinaa kɩtɛzʊ, sɔɔjanaa pɩlɩʊ wɛ ɖɔɖɔ.

Ɖooo pɩnaɣ 1920 taa lɛ Kinsasa tɛtʊ taa ɛyaa kaawɛ cabɩ yem nɛ paamaɣna ɛyaa 1 600 nɛ pɩnaɣ1950 lɛ patalɩ ɛyaa 202 000, piyele pɩnaɣ1960 lɛ paawɛ 4443 000; pɩnzɩ 1970 taa kɛ peeɖe ɛyaa talɩ miliyɔɔ nɛ paawɛ 1 070 000; pɩnaɣ 2000 taa lɛ pakalɩ ɛyaa lɛ pɛkpɛnda 5 414 000 nɛ pɩnaɣ 2010 taa lɛ pɛwɛ 8 415 000.

Kinsasa tɛtʊ nɛ ajɛya naayɛ taa tɛtʊ natʊyʊ kpɛndɩɣ nɛ tɩlakɩ tʊma kʊɖʊma nɛ a-taa kɔyɔ: Pirazavili (Kɔŋgo), Prukisɛɛlɩ (Pɛliziki), Taakarɩ (Senegaalɩ), Teeraŋ (Iranɩ), Utirɛstɩ (Peyibaa). Payaɣ Kinsasa tɛtʊ yɔɔ cɔnɩyʊ se André Kimbuta Yango.