Ñɔɔzɩtʋ hɛkʋ taa tʋkaɣ

Pɩlɩɩna Wikipediya
Contenu supprimé Contenu ajouté
Atticmaker (ndɔncɔɔlɩyɛ | tambasɩ)
category added
Gnangbade (ndɔncɔɔlɩyɛ | tambasɩ)
liens
 
Caŋa 1: Caŋa 1:
Ñɩɣyʊʊ wɛɛ pɩkɛ alɩwaatʊ ndʊ pɩlʊʊ kpɛlɛkʊʊ cɔlɔ lɛ, pasɩma-tʊ pɩtɩŋna ɛzɩma palakaɣ tʊmɩyɛ sakɩyɛ nɛ ñɩɣlɩm wondu ɖɔɖɔ ɛzɩ cɩnjɩŋnɔɔ yaa pʊrɔnzɩ wɛɛ yɔ. Ɛlɛ, pɩ-taa peɖe ɖɔɖɔ pɩlʊʊ kpɛlɛkʊʊ ñɩnʊʊ nɔmɔʊ taa lɛ, ñɩɣyʊʊ alɩwaatʊ lɛɛzɩ sakɩyɛ pɩlɩna ɛsakuliye cɔlɔ nɛ ɛjaɖɛ sɩm cɔlɔ. Mbʊ lɛ papɩzɩ pamaɣzɩ se ñɩɣtʊ kɛ kɩbɩnjaazɩ yaa canaʊ pɩyʊ.
Ñɩɣyʊʊ wɛɛ pɩkɛ alɩwaatʊ ndʊ pɩlʊʊ kpɛlɛkʊʊ cɔlɔ lɛ, pasɩma-tʊ pɩtɩŋna ɛzɩma palakaɣ tʊmɩyɛ sakɩyɛ nɛ ñɩɣlɩm wondu ɖɔɖɔ ɛzɩ cɩnjɩŋnɔɔ yaa pʊrɔnzɩ wɛɛ yɔ. Ɛlɛ, pɩ-taa peɖe ɖɔɖɔ pɩlʊʊ kpɛlɛkʊʊ ñɩnʊʊ nɔmɔʊ taa lɛ, ñɩɣyʊʊ alɩwaatʊ lɛɛzɩ sakɩyɛ pɩlɩna ɛsakuliye cɔlɔ nɛ ɛjaɖɛ sɩm cɔlɔ. Mbʊ lɛ papɩzɩ pamaɣzɩ se ñɩɣtʊ kɛ kɩbɩnjaazɩ yaa canaʊ pɩyʊ.
Ñɩɣyʊʊ tʊmɩyɛ paɣza ɖooo pɩnzɩ 1100 pʊcɔ palʊlɩ Yeesuu Krɩstʊ kɛ ɛwaɖɩyɛ ajɛyɛ taa, kpaɣ ɛzɩ pɩnzɩ 800 ŋtalɩ 700 pʊcɔ Y-K kɛ Erɔpʊ nɛ hayɩ kiŋ ajɛyɛ taa nɛ pɩnzɩ 500 pʊcɔ palʊlɩ Y-K Arika ajɛyɛ taa. Ñɩɣlɩm tʊmɩyɛ pɔza miŋ sɔsɔŋ pɩkɩlɩ pʊrɔnzɩ nɛ pʊpɔzʊʊ pakaa mɩzaɣ miŋ ŋga kemiŋ saʊ ɛtalɩ 1 500 °C2 mbʊ yɔ.
Ñɩɣyʊʊ tʊmɩyɛ paɣza ɖooo pɩnzɩ 1100 pʊcɔ palʊlɩ Yeesuu Krɩstʊ kɛ ɛwaɖɩyɛ ajɛyɛ taa, kpaɣ ɛzɩ pɩnzɩ 800 ŋtalɩ 700 pʊcɔ Y-K kɛ [[Eerɔpʋ tɛtʋ wandamm|Erɔpʊ]] nɛ hayɩ kiŋ ajɛyɛ taa nɛ pɩnzɩ 500 pʊcɔ palʊlɩ Y-K [[Afrɩka tɛtʋ wandamm|Afrika]] ajɛyɛ taa. Ñɩɣlɩm tʊmɩyɛ pɔza miŋ sɔsɔŋ pɩkɩlɩ pʊrɔnzɩ nɛ pʊpɔzʊʊ pakaa mɩzaɣ miŋ ŋga kemiŋ saʊ ɛtalɩ 1 500 °C2 mbʊ yɔ.
Ñɩɣyʊʊ wɛɛ tɔmʊʊ lubutu pɛcɛlɩ tanʊwa ñɩnɩyʊ C. J. Thomsen4. Ɖɩlɩna ɖooo lɩmaɣza kɩbɩna cɔlɔ (kɔzɩ kɔzɩ canaʊ tɔm mayʊ Lauritz Schebye Vedel Simonsen ñɩnaa cɔlɔ, ɛkɛ wɩlɩyʊ sukuli kɩtɛzʊʊ taa kɛ Copenhague, weyi etɔma pɩnaɣ 1813 alɩwaatʊ se sɩkandɩnavɩ ɛyaa kɩbɩmaa wondu kaakɛ ɖeɣa nɛ pɩyɛ pʊcɔ pɩpɩsɩ kuwiviɖi nɛ ñɩɣyʊʊ.
Ñɩɣyʊʊ wɛɛ tɔmʊʊ lubutu pɛcɛlɩ tanʊwa ñɩnɩyʊ C. J. Thomsen. Ɖɩlɩna ɖooo lɩmaɣza kɩbɩna cɔlɔ kɔzɩ kɔzɩ canaʊ tɔm mayʊ Lauritz Schebye Vedel Simonsen ñɩnaa cɔlɔ, ɛkɛ wɩlɩyʊ sukuli kɩtɛzʊʊ taa kɛ [[Kopɛnhaagɩ]], weyi etɔma pɩnaɣ 1813 alɩwaatʊ se sɩkandɩnavɩ ɛyaa kɩbɩmaa wondu kaakɛ ɖeɣa nɛ pɩyɛ pʊcɔ pɩpɩsɩ kuwiviɖi nɛ ñɩɣyʊʊ.
Thomsen maɣzɩ tɩ-yɔɔ pɩnaɣ 1816 taa se ɛyaa sakɩyɛ lakɩ tʊmɩyɛ nɛ pɛɛ nɛ pʊrɔnzɩ nɛ ñɩɣyʊʊ ŋgʊ pɩɩwɛ se paɖʊ tanʊwa ɛjaɖɛ kɩbɩnjaazɩ wondu kɛ pɩ-taa. Peeɖe esusuu ɛtʊmɩyɛ tɔm pɩlɩna kɩbɩnjaazɩ wɛɛ ana a-natozo a-yɔɔ. Pɩyɛ wɛɛ nɛ pʊrɔnzɩ wɛɛ nɛ ñɩɣtʊ wɛɛ pɩnaɣ 1836 alɩwaatʊ taa kɛ Ledetraad til Nordisk Oldkyndighed taa (pʊtɔbʊʊ takayaɣ ŋga kawɩlɩɣ hayi yɔɔ ajɛyɛ tɔm kɩbɩndʊ yɔ).
Thomsen maɣzɩ tɩ-yɔɔ pɩnaɣ 1816 taa se ɛyaa sakɩyɛ lakɩ tʊmɩyɛ nɛ pɛɛ nɛ pʊrɔnzɩ nɛ ñɩɣyʊʊ ŋgʊ pɩɩwɛ se paɖʊ tanʊwa ɛjaɖɛ kɩbɩnjaazɩ wondu kɛ pɩ-taa. Peeɖe esusuu ɛtʊmɩyɛ tɔm pɩlɩna kɩbɩnjaazɩ wɛɛ ana a-natozo a-yɔɔ. Pɩyɛ wɛɛ nɛ pʊrɔnzɩ wɛɛ nɛ ñɩɣtʊ wɛɛ pɩnaɣ 1836 alɩwaatʊ taa kɛ Ledetraad til Nordisk Oldkyndighed taa (pʊtɔbʊʊ takayaɣ ŋga kawɩlɩɣ hayi yɔɔ ajɛyɛ tɔm kɩbɩndʊ yɔ).

Wayɩ wayɩ ñɔɔzɩtʋ (efemiye : 21 Kɔlaɣ fenaɣ 2018 à 23:03)

Ñɩɣyʊʊ wɛɛ pɩkɛ alɩwaatʊ ndʊ pɩlʊʊ kpɛlɛkʊʊ cɔlɔ lɛ, pasɩma-tʊ pɩtɩŋna ɛzɩma palakaɣ tʊmɩyɛ sakɩyɛ nɛ ñɩɣlɩm wondu ɖɔɖɔ ɛzɩ cɩnjɩŋnɔɔ yaa pʊrɔnzɩ wɛɛ yɔ. Ɛlɛ, pɩ-taa peɖe ɖɔɖɔ pɩlʊʊ kpɛlɛkʊʊ ñɩnʊʊ nɔmɔʊ taa lɛ, ñɩɣyʊʊ alɩwaatʊ lɛɛzɩ sakɩyɛ pɩlɩna ɛsakuliye cɔlɔ nɛ ɛjaɖɛ sɩm cɔlɔ. Mbʊ lɛ papɩzɩ pamaɣzɩ se ñɩɣtʊ kɛ kɩbɩnjaazɩ yaa canaʊ pɩyʊ.

Ñɩɣyʊʊ tʊmɩyɛ paɣza ɖooo pɩnzɩ 1100 pʊcɔ palʊlɩ Yeesuu Krɩstʊ kɛ ɛwaɖɩyɛ ajɛyɛ taa, kpaɣ ɛzɩ pɩnzɩ 800 ŋtalɩ 700 pʊcɔ Y-K kɛ Erɔpʊ nɛ hayɩ kiŋ ajɛyɛ taa nɛ pɩnzɩ 500 pʊcɔ palʊlɩ Y-K Afrika ajɛyɛ taa. Ñɩɣlɩm tʊmɩyɛ pɔza miŋ sɔsɔŋ pɩkɩlɩ pʊrɔnzɩ nɛ pʊpɔzʊʊ pakaa mɩzaɣ miŋ ŋga kemiŋ saʊ ɛtalɩ 1 500 °C2 mbʊ yɔ.

Ñɩɣyʊʊ wɛɛ tɔmʊʊ lubutu pɛcɛlɩ tanʊwa ñɩnɩyʊ C. J. Thomsen. Ɖɩlɩna ɖooo lɩmaɣza kɩbɩna cɔlɔ kɔzɩ kɔzɩ canaʊ tɔm mayʊ Lauritz Schebye Vedel Simonsen ñɩnaa cɔlɔ, ɛkɛ wɩlɩyʊ sukuli kɩtɛzʊʊ taa kɛ Kopɛnhaagɩ, weyi etɔma pɩnaɣ 1813 alɩwaatʊ se sɩkandɩnavɩ ɛyaa kɩbɩmaa wondu kaakɛ ɖeɣa nɛ pɩyɛ pʊcɔ pɩpɩsɩ kuwiviɖi nɛ ñɩɣyʊʊ.

Thomsen maɣzɩ tɩ-yɔɔ pɩnaɣ 1816 taa se ɛyaa sakɩyɛ lakɩ tʊmɩyɛ nɛ pɛɛ nɛ pʊrɔnzɩ nɛ ñɩɣyʊʊ ŋgʊ pɩɩwɛ se paɖʊ tanʊwa ɛjaɖɛ kɩbɩnjaazɩ wondu kɛ pɩ-taa. Peeɖe esusuu ɛtʊmɩyɛ tɔm pɩlɩna kɩbɩnjaazɩ wɛɛ ana a-natozo a-yɔɔ. Pɩyɛ wɛɛ nɛ pʊrɔnzɩ wɛɛ nɛ ñɩɣtʊ wɛɛ pɩnaɣ 1836 alɩwaatʊ taa kɛ Ledetraad til Nordisk Oldkyndighed taa (pʊtɔbʊʊ takayaɣ ŋga kawɩlɩɣ hayi yɔɔ ajɛyɛ tɔm kɩbɩndʊ yɔ).