Ñɔɔzɩtʋ hɛkʋ taa tʋkaɣ

Pɩlɩɩna Wikipediya
Contenu supprimé Contenu ajouté
ñc 5 révisions importées : Importing from Incubator
Atticmaker (ndɔncɔɔlɩyɛ | tambasɩ)
Category added
Caŋa 7: Caŋa 7:


[[Category:!Main category]]
[[Category:!Main category]]
[[Category:Tɩnzɩ lɛɣtʋ]]

11 Kamɩŋ fenaɣ 2017 à 07:38 wiye ñɔɔzɩtʋ kɩlɛɣzɩtʋ

Tɩɩŋa kɛna ɛsɔtaa tomnasɩ nzɩ sɩwwɛɛ nɛ sɩnɩlɩzɩɣ yɔ. Tomnasɩ nzɩ sɩwɛ heliminaɣ tɩyɛ nɛ sɩwɛɛ heelim taa yem. Tɩɩnzɩ wɛ ndɩ ndɩ nɛ sɩkɩla ɖama paɣlɩka nɛ sɔsɔtʊ ɖɔɖɔ. Nasɩyɛ ñɛkɛ kɩpɩnzɩ ɛlɛ, sɩwɛ ñɩɩɩ nɛ sɩtaapaɣlɩ, nɛ lɛɛsɩ lɛ, sɩkɛ kɩfasɩ nɛ sɩ-taa nasɩyɛ paɣlɩ yaa sɩwɛɛ ñɩɩɩ yaa sɩkɛ cikpesi. Cikpesi nzɩ sɩ-taa kɛlɛ tɩnzɩ kʊlʊmasɩ.

Tɩɩnzɩ wɛ ɛzɩ ɛyaa ɖɔɖɔ yɔ: nasɩyɛ kɛ kɩsɛmasɩ kpaŋ kpaŋ, lɛɛsɩ kɛ yuulee, nasɩyɛ ñɛkɛ kʊlʊmasɩ layɩ layɩ nɛ lɛɛsɩ ɖɔɖɔ ñesidi. Tɩɩnzɩ tomnasɩ wɛtʊ ndʊ tɩlɩna sɩ-yʊŋ cɔlɔ yaa sɩ-tɛ feveku cɔlɔ. Nabʊyʊ taa lɛ, pɩlɩna sɩ-tɩ ̃nɔtinaʊ nɛ wɩsɩ yɔ pʊ-yɔɔ. Tɩɩnzɩ nzɩ sɩwɛ pɩlɩʊ ŋgʊ payaɣ-kʊ heelim taa se Hertzsprung-Rusell kanaɣ yɔ, nzɩ kɩlɩna ɖɔʊ nɛ tɩɩnzɩ nzɩ sɩmaɣmaɣ silukina si-miŋ yaa sɩ-mʊntʊsʊʊ pɩlɩɩna idrozɛɛnɩ ŋgʊ sɩkpakɩɣ nɛ sɩpɩsɩɣ eliyomi yɔ. Tɩɩnzɩ lɛɛsɩ lɛ, sɩmʊʊ sɩ-mʊntʊsʊʊ yaa si-miŋ kɛ lɛɛsɩ cɔlɔ. Wɩsɩ kɛna tɩɩŋa ŋga kɛ-miŋ kɩla ɖoŋ tɩɩnzɩ lɛɛsɩ payɩ yɔ. Pɩwɛ mbʊ ɖɔɖɔ lɛ, ɛyʊ maɣzʊ ɛ-taa se tɩɩnzɩ nasɩyɛ kilimuu yaa sɩcɔʊ nɛ lɛɛsɩ lɛ, sɩwɛ si-ɖeɖe nɛ siituu sɩɩkɛʊ. Ɛlɛ, pɩtɛkɛ mbʊ. Tɩɩnzɩ tɩŋa wɛ sɩ-ɖeɖe nɛ sɩ-tʊkaɣ kɔyɔ se sɩkɩlɩ ɖama yuŋ, paɣlɩka nɛ feveku yaa miŋ yaa ñalamɩyɛ.

Ɖooo caanaʊ taa kɛ ɛyʊ kaasɩma tɩɩnzɩ wazaɣ: tɩɩnzɩ pɔcɔŋgaɣna nɛ pɑlakɩ pa-tʊma naayɛ naayɛ kɛ pɩnaɣ taa, nɛ pasɩma ɖɔɖɔ se yee tɩɩŋa kanɛ yaa kanɛ pɔɖɔŋna nɛ pʊ-tɔbʊʊ se pʊnɛ yaa pʊnɛ. Tɩɩnzɩ taa ŋga paakɩla kpaɣʊ se tɩɩŋa sɔsɔɣa yɔ, ŋgaa lɛ tɩmbalʊʊ. Lɔŋ taa ɛyaa mba pataatɩlɩ se tɩɩŋa wɛʊ yɔ, kaatuu kaakɛʊ, paamaɣza se ɖoo taa yeke kɛ tɩɩnzɩ lɩʊ. Ɛya wɛʊ ɖɔɖɔ yɔ, paa ɛyʊ weyi ɛ na ɛ-tɩɩŋa. Patɩlɩɣ tɩɩŋa yɔɔ tɔm siŋŋ yɔ, pɩtakɩlɩ leɖuu: pɩnzɩ mɩnɩŋ 16 taa kɛ sɔdʊʊ ŋgʊ payaɣ se Giordano Bruno yɔ, ɛnʊ calɩna-tʊ naʊ kɛ mbʊ se tɩɩŋa eetuu kaakɛʊ nɛ pʊcɔ fayɩɩɩ pɩnaɣ 1814 taa Joseph von Fraunhofer tasɩ ñɩɣʊ niye se mbʊʊ pɩlaba. Tɩɩnzɩ wɛna hɩla ndɩ ndɩ nɛ paa hɩɖɛ nɖɩ ɖɩna ɖɩ-tɔbʊʊ: tɩmbalʊ wɛɛ, kalimuuduu pee wɛɛ, nɛ cɛlɛm mɔ-nɔ wɛɛ ɖɔɖɔ.