Ñɔɔzɩtʋ hɛkʋ taa tʋkaɣ

Pɩlɩɩna Wikipediya
Katxis (ndɔncɔɔlɩyɛ | tambasɩ)
ñc 3 révisions importées : Importing from Incubator
(Aucune différence)

24 Mɩsɩkʋm fenaɣ 2017 à 00:06 wiye ñɔɔzɩtʋ kɩlɛɣzɩtʋ

Kedeŋa yɔɔ cɩnɛ tɛtʋ wandamm waa tɩŋa taa payɩ lɛ, Oseyaanii tɛtʋ wandamm pɩkpɩlɩna paɣlaka nɛ walanzɩ pa-nʋmɔʋ taa. Oseyaanii tɛtʋ wandamm wɛ Pasifiiki lɩŋamʋʋ taa. Oseyaanii tɛtʋ walanzɩ kɛ km2 waa 8 525 989. Oseyaanii tɛtʋ wandamm samaɣ ñʋʋ kɛ miiliyɔɔ waa niidozo nɛ lutozo (38).

Ajɛya hiu nɛ kagbaanzɩ wɛna Oseyaanii tɛtʋ wandamm taa. Kewiisi hiu nɛ loɖo (16) wɛna tɛtʋ wandamm ndʋ tɩ-taa. Oseyaanii tɛtʋ wandamm wɛ Aazii tɛtʋ wandamm nɛ Amerika tɛtʋ wandamm pɛ-hɛkʋ taa. Oseyaanii tɛtʋ wandamm hɔɔlʋʋ nakʋyʋ wɛ ɖɔɖɔ tɛtʋ ndʋ payaɣ se archipel malais yɔ. Ageeta sɔsɔna naanza wɛna Oseyaanii tɛtʋ taa. Ageeta ana, a-hɩla yɔ : Ɔsɩtralii (Australie) egeetiye nɛ Mikroneezii (Micronésie) egeetiye nɛ Melaneezii (Mélaéesie) egeetiye nɛ Polineezii (Polynésie) egeetiye.

Oseyaanii tɛtʋ wandamm tɛ ageeta naanza ana a-taa lɛ, Ɔsɩtralii egeetiye kɩlɩna walʋʋ. Ɖɩ-ɛyaa kɩlɩna ɖɔʋ ɖɔɖɔ. Piyele lɩm ñɔcɔ ageeta lɛɛna nɛ pɩta. Ɔsɩtralii egeetiye tɛtʋ sɔsɔtʋ mʋ hɔɔlɩŋ tɩŋa. Ɔsɩtralii egeetiye tɛtʋ sɔsɔtʋ wayɩ lɛ, ɖɩnaɣ Nuvɛɛlɩ-Selandɩ (Nouvelle-Zélande) tɛtʋ nɛ Papuwasii-Nuvɛɛlɩ-Kinee (Papouasie-Nouvelle-Guinée) tɛtʋ.

Ɔsɩtralii egeetiye wɛna ɖɔɖɔ tɛtʋ cikpetu ndɩ ndɩ natʋyʋ. Tʋtʋ hɩla yɔ : Fiiji (Fidji) nɛ tɛtʋ ndʋ lɩm cɔ-tʋ nɛ pɩta yɔ. Tʋtʋ yɔ : Salomɔɔ (Salomon) nɛ Samao nɛ Toŋga (Tonga) nɛ Polineezii nɛ Nuvɛɛlɩ-Kaledonii nɛ Walisi-e-Futuna nɛ Awayi (Hawaï) nɛ Kaam (Guam) nɛ hayi Mariyanɩ (Mariannes). Lɩm cɔ hayi Mariyanɩ nɛ pɩta.

Samaɣ ndɩ ndɩ sakɩyɛ wɛna Oseyaanii tɛtʋ wandamm taa ɖooo caanaʋ. Samaɣ ŋga kɛwɛ tɛtʋ wandamm ndʋ tɩ-taa yɔ, ŋgaa yɔ, Ɔsɩtralii samaɣ nɛ Papuu (Papous) samaɣ. Ɛŋglisi nɛ fransɩɩ pa-kʋnʋmɩŋ pakɩlɩɣ yɔɔdʋʋ Oseyaanii tɛtʋ wandamm taa. Kʋnʋmɩŋ naalɛ ɛnʋ, ɛ-wayɩ lɛ, pɔyɔɔdʋʋ ɖɔɖɔ papuu kʋnʋŋ nɛ ɔsɩtralii kʋnʋŋ.

Tɛtʋ sɔsɔtʋ hiu wɛna Oseyaanii tɛtʋ wandamm taa. Tɛtʋ hiu ndʋ tɩ-taa lɛ, tɛtʋ lutozo wɛ Ɔsɩtralii ɛjaɖɛ taa. Tɛtʋ sɔsɔtʋ ndʋ tɩ-taa lɛ, ɖɩnaɣ Sydney tɛtʋ nɛ Melbourne ñɩndʋ. Oseyaanii tɛtʋ wandamm taa ɛyaa naanza yɔɔ lɛ, ɛyʋ kʋɖʋm wɛ tɛtʋ sɔsɔtʋ natʋlɛ ńdʋ tɩ-taa. Tɛtʋ sɔsɔtʋ natʋlɛ ńdʋ tɩ-wayɩ lɛ, ɖɩnaɣ Brisbane tɛtʋ nɛ Perth tɛtʋ nɛ Auickland tɛtʋ nɛ Adélaïde tɛtʋ nɛ Honolulu tɛtʋ. Tɛtʋ kagbaanzɩ tʋnɛ, tɩ-taa samaɣ ñʋʋ ɖɛ miiliyɔɔ yɔɔ.