Ñɔɔzɩtʋ hɛkʋ taa tʋkaɣ

Pɩlɩɩna Wikipediya
Katxis (ndɔncɔɔlɩyɛ | tambasɩ)
ñc 2 révisions importées : Importing from Incubator
(Aucune différence)

24 Mɩsɩkʋm fenaɣ 2017 à 00:06 wiye ñɔɔzɩtʋ kɩlɛɣzɩtʋ

Mbʋ payaɣ se netrɔɔ (neutron) yɔ, pɩkɩlɩ kɔzʋʋ mbʋ payaɣ se atoom (atome) yɔ. Ŋgʋ, atoom ñɛwɛ kpaakpaa ñɩɩɩ. Paapɩzɩɣ pana atoom waa nɛ ɛza pe anɛ, ɛlɛ, anasaayɩ ɛzañɩnɩŋ nɩɩyɛ taa pɔcɔŋna nɛ papɩzɩ pana atoom waa.

Kpɛɖɛ elɛkɩtriki waa wɛna netrɔɔ waa taa. Atoom waa pet aa netrɔɔ waa wɛɛ. Netrɔɔ waa nɛ mbʋ payaɣ se protɔɔ waa yɔ, patamsɩna ɖama atoom waa taa. Ɖoŋ sɔsɔŋ nɩɩyɛ tamsɩna netrɔɔ waa nɛ protɔɔ waa ḿba atoom waa taa.

Protɔɔ waa ɖɔʋ ɖɔʋ mbʋʋ atoom piye taa yɔ, yekina se piye ńɖɩ, ɖɩkɛ kpɛlɩkpɛlɛkʋʋ wonuu. Piyele netrɔɔ waa ñʋʋ ñalakɩna nɛ atoom piye kɛ mbʋ payaɣ se izotɔpʋ (isotope) yɔ. Netrɔɔ waa mba patamsɩna ɖama atoom piye taa yɔ, paatuu lone, ɛlɛ, netrɔɔ waa mba paba tatamsɩna ɖama yɔ, paba tuu nɛ pɛkɛɣ lona.

Netrɔɔ waa mba patatamsɩna ɖama atoom piye taa yɔ, piileɖiɣ nɛ pamʋʋ. Mbʋ payaɣ se nikiliyɛɛrɩ waa (nuckéaires) atoom taa yɔ, mba yɔlʋʋna nɛ pɩpɩzɩɣ netrɔɔ waa mba patatamsɩna ɖama yɔ.

Mbʋ payaɣ se quark up nɛ quarks down yɔ, mba wɛna netrɔɔ waa taa. Quark up kʋɖʋm wɛna netrɔɔ taa nɛ piyele quarks down waa ñɛwɛ naalɛ.