René Descartes

Pɩlɩɩna Wikipediya
René Descartes

Informa
Ɛ-ɛjaɖɛ Fransɩɩ
Ɛ-tʋmɩyɛ Keɖeyaɣ laɖʋ
Ɛ-ɖɩlʋlɩyɛ La Haye en Touraine, Fransɩɩ
E-efemiye kɩlʋlɩyɛ Lakɩŋ fenaɣ kɩyakʋ 31 n̄ɩŋʋ wiye, pɩnaɣ 1596
Ɛ-ɖɩsɩbɩyɛ Stɔkhɔlm, Sʊyɛdɩ
E-efemiye kɩsɩbɩyɛ Lɛlaɣ fenaɣ kɩyakʋ 11 n̄ɩŋʋ wiye, pɩnaɣ 1650
Frans Hals - Portret van René Descartes

Palʊla René Descartes kɛ lakɩŋ fenaɣ 31 pɩnaɣ 1596 kɛ La Haye, Fransɩɩ tɛtʊ taa nɛ ɛsɩ lɛlaɣ fenaɣ 11 pɩnaɣ 1650 kɛ Stɔkhɔlm, Sʊyɛdɩ taa. Ɛkɛ mathématicien, physicien nɛ filozofii tʋ. Pakpaɣ-ɩ sɩ weyi ɛlɩza mbʊ payɣ se Filozofii moderne yɔ; mbʊ pʊyɔɔ yɔ, tɔm natʊyʊ yɔɔdɩɣ ɛ-yɔɔ tɔm tʊnɛ yɔ, paanɛ tɩwɩzɩʊ ɛzɩma yɔ: « Hayɩ, Descartes talaa kɛlɛ ». Latɛŋ taa kɛ ɛlɩza mbʊ payaɣ se ɛyʊ-tʊ sɩŋŋŋ yɔ nɛ ɛyɔɔdɩɣ se alɩwaatʊ ndʊ ɛnʊ ɖɩna maɣzɩʊ yɔ, pʊ-tɔbʊʊ se ɛnʊ wɛɛ. Physique taa lɛ, ɛwɛ ɛzɩ mba palɩza lakasɩ nzɩ piciidɩɣ yɔ nɛ payaɣ se mécanisme yɔ pa-taa nɔɔyɩ yɔ. Mathématiques taa lɛ, ɛlɩza mbʊ payaɣ se géométrie analytique yɔ.

Ɛ-tɛ méthode scientifique ŋgʊ ɛlɩza pɩnaɣ 1628 kɛɛ-takayaɣ ŋga ɛya se "Règles pour la direction de l'esprit" nɛ "Discours de la méthode" kɛ pɩnaɣ 1637 yɔ, sɩpazaa sɩɖɩzɩ mbʊ pawɩlaɣ sukili sɔsɔʊ taa kɛ scolastique taa yɔ. Ɛyɔɔda se, ɛyʊ wɛʊ mbʊ yɔ mbʊ ɛkɩlɩɣ tɛyʊ nɛ lalaa nɛ pɩkɩlɩ ɖeu yɔ, mbʊ lɛ ɛyʊ lɛlʊ wɩzasɩ nɩʊ.

Ɖenɖe palʋla Ɖajaa René Descartes

E-evebutu[ñɔɔzɩ | ñɔɔzɩ wikicode]

Paya Descartes caa se Joachim Descartes. Palʊla-ɩ saŋayɩŋ fenaɣ naalɛ pɩnaɣ 1563 kɛ Sucé-sur-Erdre, nɛ ɛkɛ lɔŋ tasɩyʊ kɛ paɣtʊ lɩzɩya taa kɛ Rennes tɛtʊ taa nɛ e-ɖoo se Jeanne Brochard Bretagne. Palʊla ɛlɛɛ Indre-et-Loire taa kɛ pɩnaɣ 1566 nɛ peeɖe ɖɔɖɔ ɛsɩba. Palʊla Descartes kɛ e-egbelenaa tɛ kɛ La Haye tɛtʊ taa mbʊ pʊ-yɔɔ yɔ, ɛ-caa lakaɣ tʊmɩyɛ kɛ Rennes tɛtʊ taa nɛ ɛtaawɛna alɩwaatʊ se ɛcɔna ɛ-yɔɔ. Descartes kɛ naatozo-tʊ nɛ patɩŋga mbʊ yɔ, e-egbelenaa kɛ palʊla-wɛ. Palʊla-ɩ lakɩŋ fenaɣ 31 kɛ pɩnaɣ 1596 nɛ pɔsɔ-ɩ lɩm kɛ Saint-Georges cɔɔcɩ taakɛ ɖomaɣ fenaɣ naatozo wiye pɩnaɣ 1596. Pɩwɛɛ se pɩwɛɛ kɔyɔ, paasɔ-ɩ pʊ paroisse Notre-Dame taa ɛlɛ ɛzɩma papɩsa Protestant waa yɔ, pɩ-yɔɔ kɛ pɔsɔ-ɩ pʊ peeɖe. Ɛ-tɛ kacalaɣ kpaŋgbamʊʊ kɛ payaɣ se René Brochard des Fontaines, e-ɖoo caa; ɛlɛ kɛ tɔm hʊyʊ kɛ Poitiers tɛtʊ taa. Ɛ-tɛ kpaŋgbamʊʊ naalɛ ñɩnʊʊ payaɣ se Michel Ferrand, ɛlɛ kɛ e-neze ɖalʊ nɛ ɛkɛ sɔɔja sɔsɔ weyi paayaɣ se lieutenant-général yɔ nɛ ɛwɛɛ wiyau sɔsɔ Châtellerault tɛ. E-ɖoo sɩba agoza fenaɣ 13 pɩnaɣ 1597. Ɛsɩba lɛ, Descartes wɛna pɩnaɣ nɛ fenaɣ.