Petro kajalaɣ tʊ

Pɩlɩɩna Wikipediya

Petro kajalaɣ tʊ Petro kajalaɣ tʊ (Rusii kʊnʊŋ taa lɛ, Пётр Алексеевич Романов, Piotr Alekseïevitch Romanov), sakɩyɛ sɩma-ɩ nɛ hɩɖɛ ɖɩnɛ kɛnɛ Petro Sɔsɔ (Russii kʊnʊŋ taa lɛ, Пётр Великий, Piotr Veliki), palʊla-ɩ agoza fenaɣ kɩyakʊ 30 pɩnaɣ 1672 (Grégoir waa tɛ fenasɩ kpata lɛ pɩkɛ mɩsɩkʊm fenaɣ kɩyakʊ 9 pɩnaɣ 1672) kɛ Moscou tɛtʊ taa nɛ ɛsɩ kɔlaɣ fenaɣ kɩyakʊ 28 pɩnaɣ 1725 (Gregoir ñɩma tɛ lɛlaɣ fenaɣ kɩyakʊ 8 pɩnaɣ 1725), kɛ Pétersbourg Kiɖeɖeu tɛtʊ taa, ɛpɩsɩ Rusii tɛ tsar pɩnaɣ 1682 nɛ ɛmʊ kewiyaɣ Rusii ɛyaa kpeekpe tɛ pɩnaɣ 1721.

Ɛ-caa kɔyɔ Alexis kajalaɣ tʊ (pɩnzɩ 1629 ŋtalɩ 1676), ɛcaɣ kewiyaɣ kpelaɣ yɔɔ ɛ nɛ ɛ-pɩyalʊ cikpelu Ivan 5 ñɩnʊ kpaɣ e-kewiyaɣ hɔɔlʊʊ kajalaɣ ŋgʊ mbilim (pɩnzɩ 1682 ŋtalɩ 1696). Ɛnɛ ɛnʊ ɛsɩba lɛ, ɛnʊ pazɩ yɛlʊʊ siŋ Erɔpʊ ajɛyɛ taa, peeɖe ɛpɩza ɛna se ɛ-ɛjaɖɛ caɣ wayi piŋ nɛ Erɔpʊ ajɛyɛ lɛɛna. Kɛlɛ ɛkpaɣ lɩmaɣza mbʊ se ɛñɔtɩna ɛ-ɛjaɖɛ nɛ Erɔpʊ ajɛyɛ lɛɛna wɛtʊ, kɛlɛ ɛkʊyɩ ɛlaa ɛ-tɛtʊ kɩlʊlʊtʊ taa sɔnzɩ naa sakɩyɛ. Pɩlɩna ɛ-maɣmaɣ ɛ-sɔɔlɩm yɔɔ lɛ ɛkpaɣ lɩmaɣza se ɛɖɩzɩ sɔsɔtʊ nɛ kɩlɩtʊ pɔ-tɔm mbʊ lɛ ɛpɩsɩ ɛyaa kpeekpe lɩmaɣza sɩʊʊ, sɩʊʊ ŋgʊ kɩlɛza kpɛlɩ pɛ-ɛjaɖɛ yɔ, kɛlɛ pɩkpana mbʊ nɛ Rusii sʊʊ kʊyʊm kewiyaɣ wɛɛ taa.

Ɛsɩba lɛ, pɩnaɣ 1676 Alexis kajalaɣ tʊ wɛna piyaa naananza nzɩ yɔ Fedor 3 weyi ɛmʊ e-kewiyaɣ yɔ, Ivan nɛ Sophie Alexeïvna, patɩŋa payi mbʊ yɔ ɛ-kajalaɣ halʊ lʊlɩna-wɛ, Maria Miloslavskaïa, nɛ Pierre, halʊ naalɛ tʊ pɩɣa, Natalie Narychkina (pɩnzɩ 1651 ŋtalɩ 1694). Ivan kaawɛna pɩnzɩ 16 nɛ Pierre ñɛwɛna pɩnzɩ 10 lɛ Fedor 3 ñasɩba pɩnaɣ 1682, ɛlɛ ñɛfɛyɩna pɩɣa.

Moscou tɛtʊ taa ɛyaa ɖama kʊyɩnaʊ pɩnaɣ 1682 yeba nɛ kʊkʊʊ you sɔsɔʊ nakʊyʊ lɩɩ, nɛ halɩ kɩ-tɛ siziŋ tɔm caɣ Pierre yɔɔ piŋ pɩkɔna kaɖɛ e-fetenum. Halɩ pɩɣa Sophie Alexeïevna lɩzɩ Natalia pe-kewiyaɣ taa, kɛlɛ ɛ-maɣmaɣ ɛɖɔkɩ-kɛ kpaɣ pɩnaɣ 1682 ŋkɔɔ ŋtalɩ 1689. Peeɖe ɛñɩɣ nesi nɛ Pologne-Lituanie kɩkpɛndʊʊ ɛlɛ pɩkɛ nɩnaʊ maatɛŋ takayaɣ pɩnaɣ 1686, pɩtɩŋna pɩyɔɔ nɛ Rusii walanzɩ kɩ-ɛjaɖɛ nɛ halɩ pɩkpɛndɩna Otirisi, Pologne nɛ Vevise ɛjaɖɛ, mbʊ tɩnaa pa nɛ Turk waa you.