Payaa

Payaa kɛna payaa tɩʊ piye. Mɛkɩsiki taa pacala payaa hayʊ. Payaanaa pɩlɩŋ kpɛnda naatozo. Keteŋga kpeekpe taa lɛ, Mɛkɩsiki kɛna ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩkɩlʊ payaanaa haɖaʊ yɔ. Ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɔɖɔ ɖɩkɩlʊna pɛdʊ payaanaa nɛ ajɛya lɛɛna ɛjaɖɛ yɔɔ cɩnɛ. Ɛjɛɖɛ ɖɩnɛ ɖiyeke ɖihayʊ payaanaa ɛzɩ hiŋ niitozo yɔ kɛ mɩnɩʊ yɔɔ (30%). Payaa kɛna tɩʊ piye nɖɩ ɖi-taa nɛ piye kʊɖʊmɖɩyɛ yɔ. Payaa yɔɔ huɖu nakʊyʊ wɛɛ kɩmaɣza kpɩndʊ nɛ kɩ-wayɩ lɛ mʊtʊ wɛɛ lubilubi nɛ ndʊ pɔtɔkɩ. Payaanaa mba pakɩlɩ tɔyʊ nɛ pɛpɛdʊ-wɛ yɔ, papaɣlɩ pazɩ nɛ papɩzʊ patalɩ akaŋga kɛ palɩka nɛ papɩzʊ patalɩ ɛzɩ kɩɖamɩŋ150 nɛ 250 yɔ.

Payaanaa nabayɩ ñakɩla mbʊ nɛ papɩzʊ patalɩ kilo kʊɖʊmʊ. Payaa t,i,u taŋ lɛ paŋga kʊɖʊmaɣ yɔɔ hɛtʊ lɩʊ yʊʊʊ ɛlɛ nabʊyʊ taa hɛɖʊ kʊɖʊmʊ yaa hɛtʊ natʊyʊ lɩʊna pee. Payaanaa taa tɩŋ halɩñɩŋ nɛ abalɩñɩŋ wɛɛ nɛ alɩwaatʊ ndʊ halɩñɩŋgʊ kpakʊ hɛtʊ lɛ, pɩwɛɛ se abalɩñɩŋgʊ hɛtʊ ɛtɔlɩ kʊyɔɔ nɛ pʊcɔ. Payaa piye pɩsʊ ɖɩpɩɩ ɛlɛ yee ɖɩwɛ tɩʊ yɔɔ mbʊ yɔ, ɖɩɩhʊʊ. Ɖɩhʊʊ alɩwaatʊ ndʊ pokoyu-ɖɩ nɛ pasɩɩ yɔ. Yee pokoyi payaa nɛ kɩɩhʊʊ kɔyɔ pʊtɔbʊʊ se ɖenɖe pasɩ-kʊ yɔ nikaɣ kɩlaa. Papizʊ pasɩna-kʊ nɛ kʊhʊʊ lɔŋ.

Pʊbʊ taa lɛ, pasɩʊ-wɛ lɛ pakpaɣ ayaba wena ahʊwa yɔ nɛ pasɩɩ pʊcɔlɔ kpɛɛɛ. Pasɩ payaanaa kɛ nikaɣ ŋgbaʊ taa, paahʊʊ lɔŋ. . Payaanaa pɩlɩŋ kpɛnda naatozo : mɛkɩsiki paya, kuwatemala paya nɛ antiyi payaa. Pɩlɩŋ ɩnʊ paya-ɩ pɩlɩɩna ajɛya wena a-taa payaanaa mba palɩnaa yɔ. Ajɛya wena a-taa pacalɩ payaanaa hayʊ yɔ, ɖooo lɛ, peeɖe samaɣ kaawɛ pʊŋ taa nɛ tɩŋ pee pakɩlʊ tɔɔʊ ɛzɩ : payaanaa, kpɛɛzʊ, mukuuliŋ yaa caafela, kpagbasɩ, sʊmasɩ nɛ tɛtɛ kpɩna naayɛ. Kaaʊ sɔsɔʊ ŋgʊ kɩ-taa nɛ pɔʊ nɛ pasɩwaɣ payaanaa nɛ kɩkɩla pɩnɩʊ yɔ, pana-kʊ Koskaltaŋ tɛtʊ taa pɩnzɩ 9 000 nɛ 10 000 taa.