Luther lɩmaɣzɩyɛ tɩŋɩtʊ

Pɩlɩɩna Wikipediya

Luther lɩmaɣzɩyɛ tɩŋɩtʊ, pɩkɛ Ɛsɔ tɔm kpɛlɛkɩtʊ ndʊ tɩñɔ ɛyʊ weyi paya-ɩ se Luther yɔ cɔlɔ, ɛ-lɩmaɣza taa nɛ ɛ-takayasɩ maʊʊ taa, ɛɛkɛ Ɛsɔ tɔm kpɛlɛkɩyʊ nɛ ɛkɛ ɖɔɖɔ macɔ kɛ Caama pʊ-tɔbʊʊ se ɛkɛ Caama ɛjaɖɛ tʊ nɛ paya-ɩ Martin Luther, kpaɣ pɩnaɣ 1517. Ɛyʊ ɛnʊ ɛ-tɛ maɣzɩm pʊtɔyɩ nɛ pʊñɔzɩ sakɩyɛ pɩɣyɩyaa tɛ ɛsɔ tɔm kpɛlɛkɩtʊ nɛ pɩɣyɩyaa tɛ cɔɔcɩ naa kpaɣ kpaɣɖʊ 16 alɩwaatʊ taa.

Luther ɛsɔ tɔm kpɛlɛkɩtʊ pɩsɩ pɩɣyɩyaa kpeekpe tɛ lɛɛzɩtʊ pɩyʊ. Paya mbʊ se pɩɣyʊʊ tɛ cɔɔcɩ yɔ pɩkɛ Luther piliŋa nakayɛ kɛlɛ mbʊ yɔ, kɛlɛ pɩkɛ ɖɔɖɔ Krɩstʊ tɩnaa. Kpaɣ kpaɣɖʊ 16 alɩwaatʊ ndʊ lɛ katoliki cejewiye yɔkɩ ɖɩ-paɣtʊ ɖoŋ ndʊ. Laɣsɩ nzɩ John Wyclif (pɩnzɩ 1320 ŋtalɩ 1384) nɛ Jan Hus (pɩnzɩ 1369 ŋtalɩ 1415 kaatɛma pʊ-tɔm yɔɔdʊʊ nɛ pawɩlɩ mbʊ pɩkaɣ kɛʊʊ yɔ. Pɩkɔma pɩnaɣ 1517 lɛ Martin Luther, ɛsɔ tɔm kpɛlɛkɩyʊ nɛ ɖɔɖɔ maacɔ weyi Augustin kaakpa cɔjɔtʊ yɔ kʊyɩ nɛ lɩmaɣzɩyɛ nɖɩ.

Luther ɛha ɛsɛ nɛ katoliki kɔyɔ pɩtɛkɛ pɩyʊ yɔɔ yem kɛna katoliki cejewiye kɩla yɔɔyʊʊ paɣtʊ sakɩyɛ pɩlɩna ɛsɔ tɔm kpɛlɛkʊʊ yɔɔ. Wittenberg hɔɔlʊʊ wɩlɩtʊ nakʊyʊ tɩna pɩɣyɩyaa lɛɛzɩtʊ tɔm ñɔ. Kɛlɛ pʊtʊnaa mba peyeba nɛ ŋgbɛyɛ nɖɩ ɖɩñɔ, lɩna ɛzɩma ɛyʊ ɛnɩ ɛsɔ tɔm tɔbʊʊ se ñʊʊ yabɩtʊ tɔm pɩcɛlɩna e-tisuu yɔɔ yɔ. Kɛlɛ Luther ñɩkɩɣ niiye tɩ-yɔɔ alɩwaatʊ ndʊ ɛɖanɩɣ kalʊʊ Roma mba takayaɣ ŋga kɛkɛ apostolo Paul ñɩŋa yɔ yɔɔ.

Pɩkɔma mɩsɩkʊm fenaɣ kɩyakʊ 15 pɩnaɣ 1520 lɛ, pekizina-ɩ se paatasɩ-ɩ Krɩstʊ tomnaɣ haʊʊ pɩlɩna ɛ-takayasɩ kɩmamasɩ yɔɔ. Pɔñɔtɩ ɛ-takayasɩ sakɩyɛ miŋ. Awiyaa sɔsaa piyaa sakɩyɛ tisi lɛɛzɩtʊ ndʊ tɩ-yɔɔ kɛ Caama nɛ hayi kiŋ ɛjaɖɛ. Pɩlɩna Cujus regio, ejus religio paɣtʊ yɔɔ lɛ, Ampiiri ageeta naayɛ taa ɛyaa pɩsɩ pɩɣyɩyaa tɛ ɛyaa.