Haile Selassie

Pɩlɩɩna Wikipediya
(Papɩsɩna-kɛ nɛ ɖooo Hailé Salassie)
Haile Selassie

Tafari Makonnen, Ɖajaa ɛnɛ, palʋla-ɩ hasɩyaɖɛ fenaɣ kɩyakʋ nɩɩlɛ nɛ naadozo (23) ñɩŋgʋ wiye, pɩnaɣ 1892 taa. Palʋla-ɩ Ejersa Goro tɛtʋ taa Etiyopii ɛjaɖɛ taa. Ɛsɩba kɩyɛɛna fenaɣ kɩyakʋ nɩɩlɛ nɛ lʋbɛ (27) ñɩŋgʋ wiye, pɩnaɣ 1975 taa Addis-Abeba tɛtʋ taa Etiyopii ɛjaɖɛ taa peeɖe.

Ɛɛkɛ Etiyopii ɛjaɖɛ wiyaʋ kpaɣ pɩnaɣ 1930 nɛ puwolo pɩsɩɩnɩ pɩnaɣ 1936 ñɩŋga taa. Pʋwayɩ lɛ, ɛtasɩ kɛʋ ɖi-wiyaʋ kpaɣ pɩnaɣ 1941 nɛ puwolo pɩsɩɩnɩ pɩnaɣ 1974 ñɩŋga taa. Alɩwaatʋ ndʋ ɛɛkɛ wiyaʋ yɔ, payawaɣ-ɩ se Haïlé Sélassié.

Mba payaɣ-wɛ se ‘rastas’ waa yɔ, pa-taa sakɩyɛ tɔŋ se wiyaʋ Haïlé Sélassié kɛ Tɛtʋ kpeekpe yɔɔ cɩnɛ wiyaʋ. Halɩ pakpaɣ-ɩ se ɛkɛ Mɛɛsii, pʋ-tɔbʋʋ se weyi Ɛsɔ lɩzaa nɛ etiyi-i ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩ-yɔɔ yɔ.

Wiyaʋ Haïlé Sélassié kajalaɣ tʋ ɖiyaɣ Etiyopii lɛ, Italii ɛjaɖɛ tapɩzɩ ɖɩkpacɛyɩ-ɖɩ kpaɣ pɩnaɣ 1935 nɛ puwolo pɩsɩɩnɩ pɩnaɣ 1941 ñɩŋga taa.

Wiyaʋ Tafari Makonnen pɩjatʋ nɛ ɛ-hɔʋ

Palʋla-ɩ hasɩyaɖɛ fenaɣ kɩyakʋ nɛɛlɛ nɛ naadozo ñɩŋgʋ wiye, pɩnaɣ 1892 taa Ejersa Goro tɛtʋ taa Etiyopii ɛjaɖɛ nɛ wɩsɩ ɖɩlɩyɛ hɔɔlʋʋ taa. Ɛ-hɩɖɛ ‘Täfäri’ tɔbʋʋ se weyi ɛwɛ ɖoŋ pɩdɩɩfɛyɩ yɔ. Piyele ɛ-caa hɩɖɛ ‘Mäkännen’ tɔbʋʋ kɛlɛ se ‘takayaɣ mayʋ sɔsɔ’.


Ɛlɛɣzɩ hɩɖɛ alɩwaatʋ ndʋ ɛtɔɔ Etiyopii ɛjaɖɛ kewiitu yɔ ɖomaɣ fenaɣ kɩyakʋ naadozo (3) ñɩŋgʋ wiye, pɩnaɣ 1930 ñɩŋga taa.  


Alɩwaatʋ ndʋ lɛ, ɛsɛ hɩɖɛ se Lidj Tafari nɛ piyele payaa ɛ-caa se ras Makonnen. Ɛ-caa kɛŋna Hararghé tɛtʋ wiyaʋ. Payaɣ e-ɖoo se Woyzero Yeshimebet Ali Abba Jifar. E-ɖoo sɩbana kahʋyaɣ sɔsaɣ lakɩŋ fenaɣ kɩyakʋ naanza ñɩŋgʋ wiye, pɩnaɣ 1894 taa. E-ɖoo sɩba lɛ, ɛtatɩɩtalɩda pɩnzɩ naalɛ.


Ɛ-caa ñasɩba lɛ, ɛwɛna pɩnzɩ hiu nɛ naanza (14). Ɛlɛ sɩba lakɩŋ fenaɣ kɩyakʋ nɛɛlɛ nɛ kʋɖʋmʋʋ ñɩŋgʋ wiye, pɩnaɣ 1906 taa. Wiyaʋ Menelik II kekpiikina ɛ-caa ɛnʋ kpam nɛ pɩkɔɔ pɩtalɩ ɛ-kpaakpaa kɩyakʋ wiye.